به گزارش استناد نیوز و به نقل از ریحان نیوز، تخلیه روزانه ۲۱۷۰ تن زباله در ۱۲ نقطه از رویشگاه‌های هیرکانی و سواحل خزر، این اکوسیستم ۲۵ میلیون ساله ایران را با فاجعه محیط زیستی روبرو کرده است. پیش از این، کارشناسان و فعالان محیط‌زیست نگران قطع درختان و تخریب جنگل‌های هیرکانی بودند، اما اکنون گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد که خطر تبدیل‌شدن این رویشگاه‌ها به یک زباله‌دانی بزرگ نیز وجود دارد.
طبق برآوردها، روزانه بیش از ۲۱۷۰ تن زباله تنها در ۱۲ سایت دفن و دپوی پسماند در دو استان مازندران و گیلان تخلیه می‌شود. این موضوع نه تنها به تخریب پوشش‌های گیاهی منجر می‌شود، بلکه سلامت جانداران و ساکنان این مناطق را نیز به خطر می‌اندازد.
کارشناسان و مسئولان محیط‌زیست هشدار می‌دهند که تولید زباله در روزهای اوج سفرهای نوروز، تابستان و پاییز به میزان ۱۰۰ تا ۲۰۰ درصد افزایش می‌یابد. این حجم از تولید زباله چالش‌های جدی برای پهنه‌های سبز ایران ایجاد کرده است.
گونه‌های جانوری جنگل‌های هیرکانی، به ویژه پرندگان، در معرض آلودگی و بیماری‌های ناشی از دپوی زباله قرار دارند و تغذیه از این زباله‌ها، خطر مرگ‌ومیر را برای آن‌ها به همراه دارد.
کشاورزان و دامداران این مناطق بارها نسبت به نابودی زمین‌های زراعی و مرگ‌ومیر دام‌ها به دلیل آلودگی‌های ناشی از سایت‌های زباله گلایه کرده‌اند، اما تاکنون اقدام مؤثری در این زمینه انجام نشده است. با تخلیه روزانه صدها تن زباله و ورود شیرابه‌ها به رودخانه‌ها و دریای خزر، بحران زیست‌محیطی در این منطقه گسترش یافته و سلامت ساکنان شمال کشور را تهدید می‌کند.
زباله که به دلیل فراهم کردن فرصت‌هایی برای درآمدزایی، به عنوان “طلای کثیف” شناخته می‌شود، تاکنون برای ایرانیان معضلی هزینه‌بر و همراه با آثار مخرب زیست‌محیطی بوده است. یکی از مشکلات عمده زیست‌محیطی کشور، دفن غیربهداشتی پسماندهاست که آلودگی آب و خاک را به دنبال دارد. به علاوه، عدم اجرای طرح‌های تفکیک زباله از مبدا و شیوه‌های سنتی جمع‌آوری زباله، روزانه میلیاردها ریال هزینه بر دوش کشور گذاشته است.
در سطح جهانی، روزانه بیش از ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تن زباله تولید می‌شود که سهم ایران از این میزان ۴۰ هزار تن و سهم کشوری نظیر آلمان ۹۰ هزار تن در روز است. با این حال، در آلمان ۸۰ درصد زباله بازیافت می‌شود، در حالی که میزان بازیافت زباله در ایران تنها ۸ درصد است.
اجرای طرح‌های نوین جمع‌آوری زباله و تفکیک آن از مبدا می‌تواند به طور اصولی از مزایای این “طلای سیاه” بهره‌برداری کند. اما به دلیل عدم اجرای این شیوه‌ها، هزینه‌های هنگفتی برای جمع‌آوری و انباشت زباله متحمل می‌شویم که تبعات زیست‌محیطی نیز به همراه دارد.
در بسیاری از کشورهای پیشرفته، پسماند به عنوان یک صنعت مطرح است و شیوه‌های نوین برای استفاده بهینه از آن، از جمله دستگاه‌های زباله‌سوز، تولید برق و کمپوست، به کار گرفته می‌شود تا این زباله‌های کثیف به مزیتی برای درآمدزایی تبدیل شوند.
شهرداری‌ها هر ساله هزینه‌های بالایی را برای جمع‌آوری و دفع پسماند صرف می‌کنند، در حالی که با برنامه‌ریزی اصولی و استفاده از روش‌های نوین، می‌توانند از زباله‌ها به عنوان اهرمی برای کسب درآمد استفاده کنند. در این راستا، می‌توانند زباله‌ها را به صورت تفکیک‌شده از منازل مردم خریداری کنند که این موضوع نیز انگیزه‌ای برای همکاری مردم در تفکیک زباله در منازل ایجاد می‌کند.
در استان‌های شمالی ایران، نظیر مازندران، شیوه فعلی دفع زباله مشکلات مضاعفی دارد. اراضی این استان‌ها پوشیده از جنگل است و قدمت آن‌ها به میلیون‌ها سال باز می‌گردد، به طوری که اصولاً عرصه‌ای برای واگذاری جهت دفع پسماند وجود ندارد. بر اساس اعلام کارشناسان، در مازندران روزانه بیش از ۲۷۰۰ تن زباله تولید و جمع‌آوری می‌شود که این رقم در ایام تعطیلات نوروز و تابستان به سه برابر افزایش می‌یابد.
مجتمع پردازش پسماند آرادکوه در شهرستان ری و بخش کهریزک یکی از بزرگترین سایت‌های پسماند در خاورمیانه است که علاوه بر بوی نامطبوع ناشی از دفع پسماند، انتشار گاز سمی متان نیز در این منطقه نگرانی ایجاد کرده است. در حالی که مدیریت جمع‌آوری صحیح و مناسب مواد زائد جامد یکی از اصول مهم بهسازی محیط و ایجاد فضای سالم و بهداشتی برای زندگی انسان‌هاست، استفاده نکردن از شیوه‌های نوین به زشتی مناظر طبیعی، آلودگی آب، خاک و هوا و شیوع بیماری‌ها منجر شده است.
در شیوه فعلی جمع‌آوری زباله در شهرهای استان مازندران، مشکلاتی نظیر جدیت نداشتن در استفاده از روش‌های نوین، استفاده از نیروهای غیرمتخصص، فقدان پشتوانه تحقیقاتی و عملکرد پایین وسایل و روش‌های جمع‌آوری وجود دارد که باعث انباشت زباله‌ها در نقاط مختلف شهر، نشت شیرابه‌ها و تجمع حیوانات ولگرد و حشرات شده است. شیرابه ناشی از تخلیه زباله در جنگل‌های شمال منجر به خشکیدگی انواع گونه‌های ارزشمند گیاهی و اثرات سوء بر منابع آب‌های زیرزمینی شده است.
روش‌های معمولی که تاکنون برای دفع زباله در بسیاری از کشورها به کار گرفته شده، شامل بازیافت، سوزاندن، دفن بهداشتی و تهیه کمپوست با استفاده از سیستم‌های سنتی و پیشرفته است. در برخی کشورهای پیشرفته، با استفاده از دستگاه‌های بسیار پیشرفته سوزاندن زباله، بخشی از برق مورد نیاز دستگاه‌های گرمازا تأمین می‌شود.
با توجه به موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی شهرهای استان مازندران و وجود جنگل‌های طبیعی و دریا، روش‌های بازیافت، کمپوست و دفن بهداشتی به صورتی که با اجرای سیستم‌های بازیافت از مبدا تولید همراه باشد، از اهمیت خاصی برخوردار است. مشارکت مردمی در تولید و نگهداری زباله‌ها نیز تأثیر زیادی بر مراحل جمع‌آوری، حمل و نقل و دفع زباله دارد و با برنامه‌ریزی صحیح می‌توان انگیزه مالی برای همکاری مردم ایجاد کرد.
در حال حاضر، الگوی راهبردی ایجاد مشارکت در کشورها، شهرها و محله‌های مختلف یکسان نیست و فاصله بین مشارکت سنتی و مدرن بسیار کوتاه است. مشارکت شهروندان در امور خدمات شهری زمانی تحقق می‌یابد که شهرنشینان از حالت فردی به شهروند تبدیل شوند.
در سال‌های اخیر، اقداماتی بر اساس مصوبه دولت برای رفع معضل زباله در استان مازندران صورت گرفته، اما این فعالیت‌ها تاکنون نتوانسته‌اند بر مشکل فائق آیند.
با وجود شعارهای زیبا درباره تفکیک زباله از مبدأ و ساخت زباله‌سوزها، این وعده‌ها در مازندران به عمل تبدیل نشده است. زباله‌ها در هر نقطه‌ای که خدمات شهری مازندران وجود داشته باشد، دپو می‌شوند، خواه به شیوه بهداشتی و خواه با روش‌های سنتی. در حالی که انتقال روزانه بیش از ۸ هزار تن زباله به آرادکوه، معضلات زیست‌محیطی بی‌شماری را برای بخش کهریزک شهرستان ری ایجاد کرده، خبرها حاکی از آن است که درهای آرادکوه به روی زباله‌های سایر استان‌ها باز شده است.
