دریای خزر بزرگترین پهنه آبی محصور در خشکی و دریاچه جهان است که طول آن حدود ۱۰۳۰ تا ۱۲۰۰ کیلومتر و عرض آن بین ۱۹۶ تا ۴۳۵ کیلومتر در نقاط مختلف است و سطح آن نیز ۲۸ متر پائین‌تر از سطح دریاهای آزاد است. از مجموع ۶ هزار و ۵۹۷ کیلومتر سواحل دریای خزر، ۶۵۷ کیلومتر آن به ایران، ۱۹۰۰ کیلومتر به قزاقستان، ۸۲۰ کیلومتر به آذربایجان و ۳۲۲۰ کیلومتر باقیمانده به روسیه و ترکمنستان تعلق دارد.
سابقه گفتگو و مذاکرات کشورهای حاشیه دریای خزر به دوران پس از فروپاشی شوروی سابق برمی گردد که نخستین اجلاس کشورهای ساحلی دریای خزر در تهران تشکیل شد و در آن مسائل زیست محیطی این دریا و یک اعلامیه سیاسی ۲۵ ماده ای مورد بررسی و تصویب قرار گرفت.
پس از ۲۱ سال گفتگو و هزاران ساعت بحث و بررسی و مذاکره کشورهای حاشیه دریای خزر، سرانجام بعداز ظهر یکشنبه ۲۱ مرداد «کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر» به همراه شش سند همکاری دیگر شامل موافقتنامه های حمل و نقل و ترانزیت، تجاری و اقتصادی، مبارزه با تروریسم، مبارزه با جرایم سازمان یافته، تعامل و همکاری های مرزبانی و پیشگیری از درگیری های نظامی در آکتائو قزاقستان به امضای سران کشورهای روسیه، قزاقستان، ترکمنستان، جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان رسید.
گفتگو در رابطه با خزر پس از ۲۱ سال به سرانجام رسید اما ابهامات فراوان و سوالات بی پاسخ در فضای مجازی این توافق بزرگ را به حاشیه کشانده است.
از مواضع مغرضانه برخی از نمایندگان مجلس و رسانه‌های خارجی گرفته تا ابهاماتی که برخی از کارشناسان این حوزه مطرح می کنند، موجب شده تا سوالات جدی در ذهن مردم شکل گیرد.
اگر چه بسیاری از سوالات توسط کارشناسان پاسخ داده شد اما به دلیل پاسخگویی مبهم وزارت امور خارجه و مسئولین ذی ربط بعضی از ابهامات کماکان پابرجاست.
ماجرا از آنجا شروع شد که شخصی به نام رجب صفراف که یک کارشناس روس بوده و مدیر مرکز مطالعات ایران معاصر در روسیه است در گفتگو با بی بی سی با مطرح کردن موضوع حق ۵۰ درصدی ایران از دریای خزر توانست بخشی از مردم ایران را به مسئولان بی اعتماد کرده و موجب مطرح شدن موضوع خیانت و وطن فروشی در خصوص دریای خزر در داخل ایران شود. البته موج سواری برخی از نمایندگان اصلاح طلب مجلس بر شدت اثر، این گفتگو افزود.
این درحالیست که بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه بدون آنکه جواب ابهامات این کارشناس روس را بدهد تنها در خصوص ادعایی که توسط وی درباره اجلاس دریای خزر منتشر شد، گفت: بررسی سوابق نشان می دهد که ایشان هیچگاه فردی مذاکره کننده از جانب هیات مذاکره کننده روسیه با هیات ایرانی نبوده است. بدون تردید سخنان و ادعاهای نامبرده اساسا فاقد هر گونه اعتبار است.
سخنگوی وزارت خارجه پس از این اظهارات نیز جواب روشنی به ابهامات و سوالات مطرح شده در فضای رسانه‌ای نداد و به صورت دقیق نگفت که در این دور از مذاکرات دقیقا بر سر چه مفادی توافق صورت گرفته است. بهرام قاسمی پس از امضای این تفاهم نامه توسط رئیس جمهور در رسانه ملی چنین موضع گرفت:
«به دلیل اختلاف نظر ما بر سر تعیین خطوط مبدا و تحدید حدود بستر و زیر بستر کشورهای ساحلی کنوانسیون را تاجایی که به تفاهم رسیده امضا کردند. چیزی به عنوان تقسیم دریای خزر مطرح نیست به شایعات توجه نکنید. امیدوارم بتوانیم در فرآیند آتی در خصوص تحدید حدود بستر و زیر بستر و تعیین خطوط مبدا به نتایج لازم دست پیدا کنیم.»!
سخنگوی وزارت خارجه در حالی از شایعه بودن تقسیم دریای خزر صحبت کرد که «بعیدی نژاد» سفیر جمهوری اسلامی در لندن می‌گوید: دولت جلوی تقسیم ناعادلانه خزر را گرفت. اگر تقسیمی وجود نداشته پس دیگر جلوی تقسیم ناعادلانه را گرفتن، چیست؟
حال سوال اینجاست بخش دیپلماسی عمومی وزارت خارجه که سالانه بیش از هزار میلیارد ریال بودجه در اختیار دارد چرا برای چنین مواقعی هیچ پیوست رسانه‌ای ندارد؟ و در برابر فشارهای فضای مجازی و افکار عمومی پاسخ قانع کننده ای نمی‌دهد؟
منبع:مشرق
