بی‌شک در بخش دانشگاهی نیز حاصل فعالیت اولین دانشگاه غیر دولتی کشور در تمامی سال‌های گذشته خالی از حاشیه و معضل نبوده است اما شاید یکی از مهم‌ترین این معضلات که شاید امید چندانی به حل آن هم نباشد داستان ساخت دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات است؛ دانشگاهی که خشت اول آن کج نهاده شده و بر همین اساس تا ثریای این دیوار کج رفته است.
دانشگاه آزاد که به نوعی می‌توان آن را متمول‌ترین دانشگاه ایران دانست با دریافت شهریه از چندین میلیون دانشجو در طول سالیان گذشته روند با اما و اگری را دنبال کرده و همواره حداقل در سطح دانشگاه‌های کشور بحث آفرین بوده است. امسال نیز به نظر می‌رسد با اتفاقاتی که در زمینه اخراج اساتید، پذیرش بیش از ظرفیت دانشجویان پزشکی و سانحه واژگونی اتوبوس در واحد علوم و تحقیقات رخ داده می‌توان این دانشگاه را سردمدار حاشیه‌سازی حداقل در بخش دانشگاهی دانست؛ دانشگاهی که گاه به نظر می‌رسد با توجه به ساختاری که دارد از بحث نظارت‌های مربوطه نیز قِسِر در رفته و به نوعی جاخالی می‌دهد به گونه‌ای که حتی در دوره برکناری حمید میرزاده از ریاست این دانشگاه چنین مطرح می‌شود که این دانشگاه به مدت ۳۵ سال از نظارت‌های بیرونی در امان بوده است.
حال با کشته شدن ۱۰ نفر در حادثه واژگونی اتوبوس علوم و تحقیقات به نظر می‌رسد این دانشگاه بیش از همیشه بر لب تیغ است و بحث‌های ساخت این دانشگاه بر روی گسل و در ارتفاع ۱۸۰۰متری و حتی بالاتر این روزها داغ است. دراین میان هنوز خون‌های دانشجویان کشته شده در این حادثه خشک نشده که همصدا با دانشجویان این دانشگاه عده‌ای نیز به بهانه تصرف زمین‌هایشان توسط دانشگاه آزاد به اعتراض پرداخته‌اند.
البته بحث غصبی بودن زمین‌های علوم و تحقیقات موضوع جدیدی نیست و بیش از ۱۰ سال پیش نیز دراین باره مستندی تهیه و بخش‌هایی از آن منتشر شد. مستندی که راوی نارضایتی خانواده "هادوی"(اولین دادستان کشور و وقف کننده زمین‌های این دانشگاه) است و در قالب آن اینگونه اظهار می‌شود که مسئولان وقت دانشگاه آزاد به صورت تدریجی زمین‌های اطراف این دانشگاه را به تصرف خود در آورده و حتی در این راه عده‌ای را برای آزار و اذیت خانواده "هادوی" اجیر می‌کنند تا آنها از پیگیری حقوق خود در این زمینه عقب‌نشینی کنند!
در این فیلم و توضیحاتی که بعدها درباره آن ارائه شده اینگونه اعلام می شود که عده‌ای که بعداً معلوم می‌شود اَجیر شده مسئولان وقت دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات هستند با بولدوزر و سایر وسایل به تصرف زمین های اطراف (علوم و تحقیقات) می پردازند!
خانه از پای‌بست ویران است؟
این مستند که بیش از ۱۰ سال از ساخت و انتشار آن می‌گذرد این روزها بار دیگر در شبکه‌های مجازی دست به دست شده و بار دیگر جنجال درباره آن بالا گرفته است. ناگفته نماند که اواخر دهه ۸۰ نیز به دنبال انتشار این فیلم عبداله جاسبی رئیس وقت دانشگاه آزاد به موضع‌گیری نسبت به آن پرداخته و از اساس آن را تکذیب کرده بود!
در آن دوره وی در گفتگو با ایسنا اینگونه اظهار کرده بود که این سی دی که در سراسر کشور علیه دانشگاه آزاد منتشر شده است، مونتاژ، غیرواقعی و ساختگی است و این کار ساخته شده پر از دروغ و تهمت می‌باشد.
وی با بیان اینکه عده‌ای از اول انقلاب تخصص و فوق تخصصشان در تخریب و شایعه پراکنی و تهمت زنی بوده است، اظهار کرده بود: هنوز یک برخورد قاطع و سراسری با این گونه افراد نشده است. نیروی انتظامی باید با این افراد مخرب برخورد سراسری و ملی داشته باشد، ولی متاسفانه هنوز این اتفاق رخ نداده است.
رئیس وقت دانشگاه آزاد افزود: فردی به ادعای دروغ به عنوان زمین خوار قصد دارد زمین‌های متعلق به کشور را بگیرد، ولی دانشگاه آزاد از حق قانونی خود از طریق مدارک مستند دفاع می‌کند، حال چه کسانی و با چه منافعی از این جریان حمایت می‌کنند مشخص نیست.
وی با بیان اینکه این زمین‌ها بر خلاف آنچه که گفته شده کمتر از ۴۰ هکتار است، گفته بود: این برنامه‌ها برای بی‌اعتبار کردن این نهاد خدمت‌گذار است.
اما این اظهار نظرها از سوی وی در شرایطی مطرح شد که حال حتی با گذشت بیش از ۱۰ سال همچنان این شائبه‌ها ادامه دارد و در هفته گذشته نیز عده‌ای در اعتراض به غصب زمین‌هایشان توسط این دانشگاه روز دوشنبه ۱۴آبان ۹۷ در مقابل درب ورودی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات دست به تجمع و اعتراض زدند.
این افراد که گفته می‌شود مالکان زمین‌های "مرادآباد" پونک هستند مدعی غصب زمین‌هایشان توسط دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات بوده و اینگونه اعلام می‌کنند که با وجودی که سند منگوله‌دار را در دست دارند، دانشگاه آزاد زمین‌های آنها را به اختیار خود درآورده است. آنها در این تجمع همچنین پلاکاردهایی در دست داشتند که بر روی برخی از آنها نوشته شده بود: «ما مالکان زمین‌های مرادآباد مربوط به جهادکشاورزی خواستار خروج فوری دانشگاه آزاد (غاصب) از زمینمان هستیم.»
حال جای سوال است که اگر به گفته عبداله جاسبی اظهارات "مهدی هادوی"(مالک زمین‌های اطراف علوم و تحقیقات) صحت ندارد تکلیف شکایت این افراد چه می‌شود و چگونه در طول این سال‌ها هیچگاه پاسخی مناسب به این ادعاها داده نشده است!؟
پس از حدود سی سال ریاست دانشگاه آزاد توسط عبداله جاسبی طی مدتی حدود هفت سال این دانشگاه پنج رئیس دیگر به خود دید اما همچنان درباره موضوعات دانشگاه آزاد با توجه به مدت زمان ریاست جاسبی و از سویی دیگر حضور دائمی او در میان اعضای هیات امنا نمی‌توان از نقش پررنگ او در اتفاقات دانشگاه آزادچشم پوشید چرا که در تمام این سال‌ها از ایده ساخت این دانشگاه تا تمامی موارد دیگر با حضور او دنبال شده و تنها در برهه‌ای از زمان در دولت محمود احمدی‌نژاد شرایط به گونه‌ای پیش رفت که جاسبی برای مدتی روزه سکوت گرفته و در نهایت پس از آنکه جانشین او یعنی فرهاد دانشجو (برادر وزیر علوم وقت) که در دولت احمدی‌نژاد جایگزین جاسبی شده بود جای خود را به حمید میرزاده داد وی روزه سکوت خود را شکسته و از دانشگاه آزاد به عنوان فرزندی غصبی یاد کرد.
در طول سال‌های پس از این اتفاق نیز به واسطه حضور دائمی جاسبی در تصمیم‌گیری‌های دانشگاه آزاد می‌توان گفت که شاید به واقع دانشگاه آزاد فرزند وی بوده و حال جای سئوال دارد که در تمام این سال‌ها دیدگاه او درباره ساخت واحدی به نام علوم و تحقیقات که از داستان غصبی بودن زمین تا روایت این روزها مبنی بر غیر اصولی بودن ساخت دانشگاه در چنین محلی حاشیه‌های متعدد به همراه داشته چیست؟ و آیا در همان سال‌ها وی نظری درباره ساخت چنین فضایی بدون گاردریل و با شرایط غیر استاندارد و غیر ایمن نداشته است؟!
هر کار خوبی می‌کنیم باز ایراد می‌گیرند
پس از تلاش‌های متعددی که در دولت محمود احمدی‌نژاد برای دستیابی به دانشگاه آزاد ایجاد شد در همان اوایل کار دولت حسن روحانی و در ۲۷ شهریور ۱۳۹۲ حمید میرزاده با رأی شش تن از هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی از جمله مرحوم آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی، حجت الاسلام سیدحسن خمینی، سیدحسن قاضی‌زاده هاشمی(وزیر وقت بهداشت)، جعفر توفیقی(وزیر علوم وقت)، حمید میرزاده و بهمن یزدی، میرزاده سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی شد و در ۲۸ آبان ۱۳۹۲ با رأی مثبت اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی رسماً ریاست دانشگاه آزاد اسلامی را بر عهده گرفت.
در این میان تفاوتی که میان دوره ریاست میرزاده با جاسبی وجود داشت آنکه عبداله جاسبی به عنوان پیشنهاد دهنده ساخت دانشگاه آزاد در ایران و اولین رئیس این دانشگاه که به مدت ۳۰ سال بر مسند ریاست تکیه داشت در اغلب تصمیم‌گیری‌های مهم از جمله انتخاب محل ساخت و نحوه ساخت واحدهای دانشگاه آزاد حضور داشت اما میرزاده بنایی از پیش ساخته شده را تحویل گرفت.
وی نیز که در مدت ریاست خود به مانند عبداله جاسبی با بحث غصبی بودن زمین‌های علوم و تحقیقات مواجه بود در آن دوره اینگونه گفته بود که "برخی افراد دانشگاه آزاد را متهم به زمین‌خواری می‌کنند. این دانشگاه موافقان و مخالفان زیادی دارد، برخی از مخالفان اطلاعی از فعالیت‌های ما ندارند و تحت تاثیر مخالفانی قرار می‌گیرند که هر کار خوبی انجام دهیم باز هم ایراد می‌گیرند. باید گفت از مهر ۹۲ تاکنون یک آجر خلاف مقررات شهرسازی و محیط زیستی جا به جا نشده و هر آنچه در دست اقدام است در چارچوب محیط زیست و مقررات است، ضمن آنکه هیچگونه تصرفی در ارتفاع ۱۸۰۰ به بالا انجام نشده است."
البته میرزاده نیز اینگونه اعلام کرده که از مهر ماه ۹۲ خلاف مقررات شهرسازی اقدامی صورت نگرفته و درباره ساخت کلی علوم و تحقیقات در ارتفاع ۱۸۰۰ متری صحبتی نداشته است با این وجود وی به تازگی با برخی رسانه‌ها گفتگو کرده و در قالب این گفتگو اعلام کرده است: ما از سیستمی که برای انتقال دانشجویان با اتوبوس درست شده بود وحشت داشتیم و فلسفه اصلی اجرای طرح تله‌کابین هم همین بود. باور کنید من پیش‌بینی کرده بودم که ممکن است روزی این اتوبوس‌ها بخاطر نقص فنی از بالای دره‌های خطرناک واحد علوم و تحقیقات به پایین سقوط کنند به همین دلیل بلافاصله و با هزینه حدود ۴۵ میلیارد تومان تله‌کابین را با اجازه مرحوم آیت‌الله هاشمی ساختیم که می‌تواند ساعتی ۲۰۰۰ نفر را جابجا کند و طرح نیز اواخر ۹۵ به اتمام رسید و حتی اوائل ۹۶ آزمایشی راه‌اندازی شد ولی آقایان به خاطر اینکه این طرح به اسم ما تمام نشود از راه‌اندازی آن خودداری کردند!!
میرزاده در نهایت پس از حدود سه و نیم سال ریاست بر دانشگاه آزاد با حاشیه‌های بسیار از سمت خود برکنار شد و در هنگام برکناری او صحبت‌هایی درباره اختلافات او با علی‌اکبر ولایتی مطرح شد و از سوی ولایتی نیز بحث‌هایی مبنی بر تخلفات مالی گسترده میرزاده و همچنین دخالت فرزند او در امور دانشگاه آزاد مطرح شد. موضوعی که در همان زمان میرزاده پیشنهاد مناظره رو در رو درباره آنها را مطرح کرد اما به هر حال بدون برگزاری چنین جلسه‌ای ریاست از او گرفته شده و به مدت حدود دو ماه علی‌محمد نوریان به عنوان سرپرست دانشگاه آزاد معرفی شد.
حال اگرچه بیش از یک سال از زمان ریاست او بر دانشگاه آزاد می‌گذرد اما نکته جالب اینجاست که حتی در دوره میرزاده که به گفته خود او از وضعیت حمل و نقل دانشجویان تا این اندازه احساس نگرانی میکرده هم فکری برای گاردریل نشده یا اقدامی جدی در این زمینه صورت نگرفت تا امروز شاهد اتفاقاتی مانند واژگونی اتوبوس دانشگاه آزاد نباشیم.
در افغانستان هم مشابه علوم و تحقیقات را باید بسازیم!
اما در نهایت اواخر تیر ماه سال قبل فرهاد رهبر به عنوان رئیس بعدی دانشگاه آزاد معرفی شد که دوره ریاست او نیز کمتر از یک سال به طول انجامید. اگرچه ممکن است گفته شود در این مهلت یکساله فرصت چندانی برای انجام امور جدی فراهم نمی‌شود اما به هر صورت در دوره ریاست او نیز درباره وضعیت ساخت نامناسب علوم و تحقیقات فکری نشد و داستان‌هایی مانند زمین‌های غصبی این دانشگاه هم به قوت خود باقی ماند.
البته وی در همین دوره کوتاه از اعلام آمادگی دانشگاه آزاد برای ساخت دانشگاهی مشابه علوم و تحقیقات در افغانستان خبر داده و گفته بود: این دانشگاه قادر است ظرف مدت ۵ تا ۱۰ سال مجموعه‌هایی همچون واحد علوم و تحقیقات را در افغانستان ایجاد کند.
رهبر با بیان اینکه واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی دارای ۵۰ هزار دانشجو در مقاطع تحصیلی کارشناسی تا دکتری است، اظهار کرده بود: دانشگاه تهران با قدمت ۸۰ ساله خود تاکنون به صورت یکجا ۵۰ هزار دانشجو نداشته و این نشان از اعتماد مردم به دانشگاه آزاد اسلامی و جایگاه علمی آن دارد. البته همان طور که اشاره شد فرهاد رهبر اگرچه از تعداد بالای این دانشجویان گفته اما به اقداماتی که برای حفاظت از جان و سلامت این دانشجویان صورت گرفته اشاره‌ای نداشته است.
«این تصویر از سایت دانشگاه آزاد ذخیره شده است»
«این تصویر از سایت دانشگاه آزاد ذخیره شده است»
ناگفته نماند که دوره ریاست رهبر بر دانشگاه آزاد نیز به نوعی همزمان با دوره کاهش دانشجو در کشور بود و حتی خود او در دوره‌ای در این باره اظهارکرد: اکنون دوره خشکسالی در دانشگاه آزاد اسلامی است و دوران پرآبی دانشگاه چندسال گذشته بود. طی سال‌های گذشته چند درصد از شهریه‌های دانشجویی به بودجه فرهنگی دانشگاه اختصاص می‌یافت، ولی اکنون شرایط مالی دانشگاه در وضعیت نابسامانی قرار دارد.
در هر صورت علی‌الظاهر عمر دوره کوتاه مدیریتی وی نیز به حدی نبوده که به این حیطه ورود کند اما همچنان جای تاکید است که وضعیت خطرناک این واحد دانشگاهی بدون بهره‌مندی از گاردریل به گونه‌ای است که ایجاب میکرده هر رئیسی نسبت به آن توجه داشته باشد.
از صبح تا شب به فکر ایمن‌سازی هستیم
اما شاید بدشانس‌ترین رئیس دانشگاه آزاد را بتوان محمد مهدی طهرانچی دانست که تنها چند ماه پس از انتصاب او این دانشگاه با حاشیه‌های پررنگی مواجه شده و هر بار درخواست استعفای او از سوی جمعیت معترض شنیده می‌شود.
وی که کمتر از شش ماه از ریاستش بر این دانشگاه می‌گذرد در ماه‌های گذشته با بحران پذیرش دانشجوی بیش از ظرفیت دانشگاه مواجه شد و هنوز بلوای دانشجویان پزشکی تمام نشده با سانحه واژگونی اتوبوس روبرو شده است.
دیدن این تصاویر ناخودآگاه ما را به یاد تصاویری با همین نما از شهر تهران می‌اندازد که معمولا از ارتفاعات توچال یا بام تهران گرفته می‌شود.
«این تصویر از سایت دانشگاه آزاد ذخیره شده است»
زمان کوتاهی که از ریاست او بر دانشگاه آزاد می‌گذرد مانع از آن بوده که وی نقطه نظرات خود را درباره بسیاری مسائل عنوان کند بخصوص آنکه مدتی است سیاست دانشگاه آزاد از این قرار است که ترجیح می‌دهد در اغلب موارد با رسانه‌ها تعاملی یکسویه داشته و اخبار خود را از مجرای روابط عمومی منتشر کرده و کمتر در مقام پاسخگویی به رسانه‌ها برآید، بر همین اساس دور از ذهن هم نیست که بدون طرح سئوال، روابط عمومی این دانشگاه به خودی خود به مباحث پرحاشیه‌ای چون زمین‌های غصبی یا بحث ساخته شدن این دانشگاه در محیطی نامناسب ورود کند.
البته پس از تمام این حواشی رئیس جدید دانشگاه آزاد در پاسخ به سوالی درباره اقدامات انجام شده در راستای ایمن‌سازی دانشگاه‌های آزاد سراسر کشور، گفت: علوم و تحقیقات در موقعیت سوق‌الجیشی خاصی قرار گرفته است. ۳۰ سال کوتاهی‌هایی مانند نبود گاردریل و سرعت‌گیرهای خاص در آن صورت گرفته است که ما در همین مدت کوتاه مسأله قرارداد جدید با پیمانکار برای هشت کیلومتر ایمن‌سازی را انجام دادیم. اقدام دیگری که در سراسر کشور صورت گرفته، این است که دستورالعمل‌های جدید برای ۴۴۰ واحد دانشگاه آزاد در سراسر کشور تدوین شده است. در این پنج روزی که از حادثه گذشته همکاران ما تعطیلی نداشتند و از صبح تا آخر شب به فکر ایمن کردن دانشگاه‌ها بودند.
با وجود این اظهارات قطعاً پنج روز تلاش برای ایمن‌سازی دانشگاه آزاد پاسخگو نبوده و صحبت این روزها از بنایی است که اولین خشت‌های آن سال‌ها قبل در ارتفاعات بیش از ۱۵۰۰ متری تهران گذاشته شد و حالا بسیاری از زیر بار مسئولیت ساخت آن شانه خالی کرده و حتی گاه به گوشه و کنایه می‌گویند که قرار نیست از پسر سراغ پدر را بگیرید!
البته به نوعی می‌توان این اظهارات محسن هاشمی را فرافکنانه دانست زیرا غیر از مسئولیت فعلی او به عنوان ریاست شورای شهر تهران، وی در دوره‌ای چند ساله معاون عمرانی دانشگاه آزاد اسلامی دانشگاه آزاد را بر عهده داشته است و اکنون اینگونه اظهار نظر از سوی وی جای نقد بسیار دارد. حالا پس از گذشت این همه سال تازه پس از ریخته شدن خون ۱۰ انسان، شهردار تهران با بیان اینکه «واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد طرح جامع مصوب ندارد»، می‌گوید: طرح واحد علوم و تحقیقات حتی اگر در محدوده خارج از تهران است، باید به تصویب شورای‌عالی شهرسازی برسد.
که در مجاورت واحد علوم و تحقیقات و ساختمان مرکزی این دانشگاه ساخته شده است
البته این تمام ماجرای این واحد پُرحاشیه‌ی دانشگاه آزاد نیست، چرا که طی سال‌های گذشته در زمین‌های پربحث این دانشگاه یک هتل نیز ساخته شده است! این هتل که در ارتفاع بیش از ۲۰۰۰ متر در زمینی به مساحت ۳۸۷۲۱ مترمربع بنا شده و دارای ۴۴۴۳۵ مترمربع زیر بنا می‌باشد و ظرفیت ارائه خدمات به بیش از ۱۰۰۰ نفر را دارد. هدف اولیه تاسیس این هتل در ابتدا ارائه خدمات به همراهان بیماران بستری در بیمارستان فرهیختگان که در کنار واحد علوم و تحقیقات ساخته شده است بود اما به گفته محسن هاشمی معاون عمرانی وقت دانشگاه آزاد، با افزایش کاربری آن، قرار بوده در حوزه گردشگری به خارج از بخش دانشگاه، برای درآمد زایی نیز مورد استفاده قرار گیرد.
زمین‌هایی که قلدرمآبانه دانشگاه شد
همان طور که مرور عملکرد روئسای دانشگاه آزاد در طول ۳۶ سال گذشته نشان داد حداقل در این سطح هیچگاه دغدغه‌ای نسبت به وضعیت ایمنی دانشگاه یا افرادی که حداقل ادعای مالکیت زمین‌های دانشگاه آزاد را دارند صورت نگرفت اما به دنبال حادثه اخیر، وزیر اسبق راه و ترابری که در زمان او ساخت دانشگاه علوم و تحقیقات دنبال شده، در گفتگویی با ایسنا گفت: زمین دانشگاه علوم تحقیقات را خارج از ضوابط قانونی در ارتفاع ۱۸۰۰ متری، قلدرمآبانه تصرف کردند و ساختند و به این قلدری هم افتخار می‌کردند.
احمد خرم با یادآوری اینکه طرح احداث دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات در شمال غرب تهران در دولت پنجم یا ششم و زمان شهرداری کرباسچی مطرح شده، ادامه داد: این دانشگاه در ارتفاع بالای ۱۸۰۰ متر ساخته شده که در اختیارمنابع ملی بود و قانوناً ساخت و ساز در آنجا غیرمجاز محسوب می‌شد. همان زمان بنده وزیر راه و ترابری بودم و در آن دوره و قبل از آن مسوولیت کمیته راهبردی سبز کردن دامنه البرز را بر عهده داشتم که با این پروژه مخالفت کردیم اما به دلیل حمایت‌هایی که از دانشگاه آزاد صورت می‌گرفت، یک تکه زمین را تصرف کردند و سپس هر از گاهی ده‌ها هکتار دیگر را به تصرف خود درمی‌آوردند.
وی افزود: طبق طرحی که ارایه دادیم قرار شد مسوولیت سبز کردن ارتفاع ۱۸۰۰ متری در مناطق ۱ و ۲ و ۴ و ارتفاع ۱۴۰۰ متری در منطقه ۵ را انجام دهیم که دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات نیز در این محدوده قرار داشت. ما سه سال در آنجا کار کردیم و بعد از آن مانع اجرای فعالیت‌مان شدند. طی آن سه سال دانشگاه آزاد را کنترل می‌کردیم که تصرف بیش از این صورت نگیرد، اما کاملا غیرقانونی و قلدرمآبانه این کار را انجام دادند و به این قلدری هم افتخار می‌کردند.
وزیر اسبق راه و ترابری خاطرنشان کرد: محل احداث دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات در منطقه ۵ تهران یکی از بدترین مکان‌های استقرار در جهان است. طبق اصول شهرسازی، محیط دانشگاه و اطراف آن حتماً باید برای عبور پیاده، دوچرخه و خودرو شیب ملایم داشته باشد و به هیچ عنوان نباید در محیط ناهموار این‌چنینی اقدام به ساخت و ساز کرد.
شهرداری که پس از سال‌ها حالا باید پاسخگو باشد!
این اظهارات تنها انتقادات مطرح شده نسبت به جانمایی و ساخت دانشگاه علوم و تحقیقات نیست به طوری که رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران نیز پس از سانحه مذکور به ایسنا گفت: وقتی کوه را برای احداث دانشگاه می‌تراشند، وقتی حریم منابع ملی از تیررس زمین خواران ناامن است، وقتی غیرقانونی مجوز ساخت و ساز صادر می‌شود و ایمن سازی راه‌ها برای متولیان آن با اما و اگرهای بی‌حاصل، انتخابی و شرطی می‌شود؛ چشمان این گونه در حسرت غم‌بار، شاهد از دست رفتن جگر گوشه‌هایمان می‌شود.
زهرا صدراعظم نوری ادامه داد: چگونه می‌شود اراضی ملی تصرف و در ارتفاع غیرمجاز مجوز ساخت دانشگاه صادر می‌شود؟ چگونه آرام آرام وسعت دانشگاه در اراضی ملی مجاور گسترده‌تر می‌شود بی آنکه تغییرات لازم برای تامین دسترسی ایمن برای آن لحاظ شود؟ چگونه دانشگاه اجازه دارد از جاده‌های باریک و پر پیچ خم بدون وجود گاردریل و حفاظ برای دسترسی به دانشگاه‌های خود استفاده کند و اتوبوس‌های فرسوده‌ای را که بیش از ۸ سال است از رده خارج شده‌اند به طور غیرقانونی به کار بگیرد؟ رئیس هئیت امنای دانشگاه آزاد باید پاسخگو باشد، چرا که راجع به جزئی‌ترین مسائل واحدهای شهرستانی اظهار نظر می‌کند ولی در این حادثه دلخراش غایب بزرگ است. شهردار وقت باید پاسخگو باشد. مگر شهر حریم ندارد؟ درختان را قلع و قمع کردند باغاتمان را به یغما بردند. از زمین‌خواری به کوه و سنگ رسیدند و بازهم مجوز ساخت و ساز صادر کردند. چطور می‌شود که قانون همانند چوب‌تری نحیف در دستان شما به هر طرف خم می‌شود!؟
باید در شرایط عادی مدیریت ریسک داشته باشیم
اما حالا که این بنا در محیطی ناایمن ساخته شده و سالهاست هزاران و حتی میلیون‌ها دانشجو به آن رفت و آمد می‌کنند جا دارد حداقل به بحث ایمن‌سازی آن توجه شود. رییس دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست پردیس فنی مهندسی شهید عباسپور دانشگاه شهید بهشتی بر این نکته تاکید دارد که ما مدیریت عادی نداریم و باید در شرایط عادی، "مدیریت ریسک" صورت گیرد، گفت: در دنیا تجربه ساخت دانشگاه بر روی کوه وجود دارد، ولی قوانین مدیریت ریسک در آن اعمال می‌شود.
دانشیار دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه احداث دانشگاه بر روی کوه یک تجربه جهانی است، افزود: دانشگاه "اوزاکای" ژاپن همانند واحد علوم و تحقیقات بر روی کوه ساخته شده است و تا نوک کوه دانشکده‌ها بنا شده‌اند، ولی مسائل مدیریت بحران در آن اجرایی می‌شود.
گسل "شمال تهران" زیر پای واحد علوم و تحقیقات
مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی نیز بر این نکته تاکید دارد که هر چند ساخت واحد علوم و تحقیقات قبل از ابلاغ قانون منع ساخت و ساز در حریم گسل‌ها بر روی گسل مهم کلانشهر تهران ساخته شده است، ولی مسوولان آن باید تمهیدات لازم برای کاهش ریسک ناشی از مخاطرات طبیعی یا انسان‌ساز را اتخاذ کنند.
دکتر علی بیت‌اللهی در گفت‌وگوی اعلام کرد: منطقه‌ای که واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد در آن بنا شده مناسب مجتمع بزرگ آموزشی نیست و اگر چه این دانشگاه قبل از ابلاغ قانون ممنوعیت ساخت و ساز در حریم گسل‌ها ساخته شده است ولی حداقل مسوولان آن باید تمهیداتی برای کاهش مخاطرات طبیعی و انسان ساز بیندیشند.
مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی همچنین متذکر شد: ما حریم گسل‌ها را برای چند کلانشهر چون تهران، تبریز و کرمان مصوب و ابلاغ کرده‌ایم، به این معنا که این مصوبات در قالب قانون لازم الاجرا است. بر اساس این قانون ساخت مدارس و مراکز آموزشی در حریم این گسل‌ها ممنوع اعلام شده است.
بیت‌اللهی با تاکید بر اینکه واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد قبل از ابلاغ این مصوبه ساخته شده است، خاطر نشان کرد: ولی اطمینان داشته باشید که کل این دانشگاه بر روی خط گسل شمال تهران قرار دارد و هر قدر هم ساختمان‌هایی که بر روی حریم گسل هستند مستحکم ساخته شود، در مقابل گسیختگی زمین که ۱۰ کیلومتر لایه‌های خاک را می‌شکند و جا به جا می‌کند، پی ساختمان تاب تحمل ندارد.
به گفته این محقق حوزه زلزله در صورت وقوع زلزله، دسترسی به این منطقه بسیار دشوار است ضمن آنکه مورفولوژی و توپوگرافی (ناهمواری) منطقه، این ناحیه را مستعد آسیب دیدگی بالا کرده است.
تله‌کابین علوم و تحقیقات از شوخی و تعارف تا ابزاری برای رسیدن به هتل دانشگاه!
طی این سال‌ها در شرایطی که کلیت مسئله ساخت غیر مجاز این واحد دانشگاهی در ارتفاع ۱۸۰۰ متری نادیده گرفته شد اما در مقطعی بحث‌هایی مبنی بر راه‌اندازی تله‌کابین برای جابجایی دانشجویان این دانشگاه مطرح شد، طرحی که در دوره معاونت محسن هاشمی تا پای اجرا هم رفت اما در نهایت عملیاتی نشد و اکنون بسیاری آن را بیشتر راهی برای دسترسی به هتلی که در ارتفاع ۲۵۰۰ متری در ارتفاعات دانشگاه علوم و تحقیقات ساخته شده می‌دانند.
محسن هاشمی، معاون عمرانی وقت دانشگاه آزاد اسلامی، در سال ۹۲، طرح جایگزینی سیستم جابه‌جایی دانشجویان و کارمندان واحد علوم و تحقیقات از اتوبوس به حمل‌ونقل کابلی را مطرح کرد. بر اساس این طرح ارائه‌شده، مسافت هفت‌کیلومتری کوهستانی دانشگاه علوم و تحقیقات با حمل‌ونقل به وسیله تله‌کابین، می‌توانست به هزار و ۸۰۰ متر تقلیل پیدا کند و احتمالا جلوی حوادث احتمالی را می‌گرفت. بر اساس گزارش‌های منتشرشده در همان سال ۹۲، در این طرح با محاسبه هزینه جابه‌جایی دانشجویان با اتوبوس، اتلاف وقت، سوخت و درآمدزایی تله‌کابین در روزهای تعطیل برای کوهنوردی و گردشگری شهروندان تهرانی، بازگشت سرمایه این سیستم برای دانشگاه آزاد با احداث تله‌کابین در کمتر از سه سال پیش‌بینی شده بود.
پس از مقبولیت این طرح، مناقصه‌ای در سال ۱۳۹۳ برای ساخت تله‌کابین برگزار شد و شرکت معروف "دوپل مایر" سازنده جهانی تله‌کابین و شرکت تام‌خودرو به‌عنوان تجهیزکننده مراحل ساخت در مناقصه برنده شدند. در سال ۹۴ ساخت تله‌کابین آغاز شد و مطابق ادعای مسئولان وقت دانشگاه آزاد می‌توانست در هر ساعت و ظرف ۱۰ دقیقه در رفت‌وبرگشت جابه‌جایی حدود چهار هزار دانشجو را انجام دهد، اما با وجود اینکه کار به مراحل نهایی خود نزدیک شده بود، ناگهان با دستور مدیران جدید دانشگاه آزاد جلوی تکمیل این پروژه گرفته شد و به گفته کارکنان فعلی دانشگاه آزاد، تجهیزات این تله‌کابین‌ها با قیمت بسیار گزاف در انبار دانشگاه علوم و تحقیقات رها شده‌اند.
محسن هاشمی، رئیس فعلی شورای اسلامی شهر تهران و معاون عمرانی پیشین دانشگاه علوم‌وتحقیقات نیز که پس از مدتی حضور در معاونت عمرانی، پس از فوت آیت‌الله هاشمی و ریاست ولایتی، به انزوا رانده شده بود و مجبور به استعفا شد، در روزهای بعد از حادثه در پیام تسلیتی که در کانال تلگرامی خود منتشر کرد، تلویحاً به ماجرای تغییر ناوگان حمل‌ونقلی که به عنوان معاون عمرانی دانشگاه مدنظر داشت، اشاره کرده و نوشت: «در کمتر از چهار سالی که افتخار خدمت به دانشجویان شریف این دانشگاه را داشتم، تلاش کردم سیستم حمل‌ونقلی ایمن، به‌روز و پرسرعت را جایگزین سرویس فعلی دیزلی نمایم و با وجود پیشرفت بالای پروژه، هنوز بهره‌برداری از آن ممکن نگردیده است که امیدوارم با همت مسئولان محترم دانشگاه آزاد اسلامی و همکاری سایر مسئولان، به‌سرعت این امکان محقق شود و دیگر شاهد حوادث این‌چنینی در واحد علوم و تحقیقات نباشیم».
«این تصویر از سایت دانشگاه آزاد ذخیره شده است»
با این حال سرپرست اداره کل حقوقی دانشگاه آزاد اسلامی پس از طرح این موضوع در روزهای اخیر، تصریح کرد: تله‌کابین حرف خوبی‌است اما یک تعارف بیشتر نیست! این وسیله نقلیه مسیر طولانی را کوتاه می‌کند اما حدفاصل ایستگاهی که دانشجو سوار می‌شود تا پیاده می‌شود، چند ساختمان وجود دارد. سؤال اینجاست که دانشجویان چطور می‌توانند از تله‌کابین پیاده شوند؟ در هر صورت باید از تله‌کابین پیاده شده و با اتوبوس جابه‌جا شوند.
دوستانی که این موضوع را مطرح می‌کنند، قصد بهره‌برداری سیاسی از آن را دارند و حمل و نقل از طریق تله‌کابین منطقی نبوده و چیزی بیش از یک تعارف نیست.
طباطبایی با تأکید بر آن که تله‌کابین قالباً کارکرد تفریحی دارد و در هیچ جای دنیا از آن برای حمل و نقل درون‌شهری استفاده نمی‌شود، ادامه داد: ایرادات فنی جدی به تله‌کابین وارد است که در حال رسیدگی و بررسی است .همچنین ایرادات حقوقی و قضایی باعث شده امکان بهره‌برداری از تله‌کابین را در حال حاضر نداشته باشیم.
«این تصویر از سایت دانشگاه آزاد ذخیره شده است»
وی اضافه کرد: دولت و منابع طبیعی شکایتی را از دانشگاه نسبت به ساخت تله‌کابین مطرح کرده که این موضوع در حال رسیدگی در دادسرا بوده و بر اساس نتیجه آن می‌توان اعلام کرد که مجوز ادامه پروژه تله‌کابین به دانشگاه داده می‌شود یا خیر.
سرپرست اداره کل حقوقی دانشگاه آزاد اسلامی یادآور شد: چنانچه اجازه حمل دانشجویان به وسیله تله‌کابین صادر شود، نیاز آنها به اتوبوس‌ها و خودرو برای حمل و نقل را مرتفع نخواهد کرد.
طباطبایی با تاکید بر سیاسی یا غیرکارشناسی بودن این موضوع گفت: امکان ندارد که ۴۴ هزار دانشجو را بتوان با تله‌کابین جا به جا کرد که جنبه‌های مختلف آن از جمله هزینه، استهلاک، ایمنی و ... باید بررسی شود.
دیدن این تصاویر ناخودآگاه ما را به یاد تصاویری با همین نما از شهر تهران می‌اندازد که معمولا از ارتفاعات توچال یا بام تهران گرفته می‌شود.
«این تصویر از سایت دانشگاه آزاد ذخیره شده است»
وی در پاسخ به سؤال خبرنگار مبنی بر پیش نیامدن این حادثه در صورت وجود گاردریل در مسیر منتهی به درب خروجی دانشگاه آزاد اسلامی، اظهار کرد: این جاده باید گاردریل می‌داشت که بار دیگر ناظر بر قصور مدیران و پیمان‌کاران قبلی است. البته با توجه به صحنه‌ای که از نزدیک شاهد آن بودم، چنانچه اتوبوسی با آن تعداد مسافر و در مسیر بسیار شیب، ترمز ببرد و به حرکت ادامه دهد، از گاردریل نیز عبور خواهد کرد اما می‌توانست تا حد زیادی در کنترل حادثه مؤثر باشد.
طهرانچی، ریاست فعلی دانشگاه آزاد نیز از این ماجرا روایت متفاوتی دارد. او در واکنش به انتشار اعتراضات پیشین دانشجویان علوم و تحقیقات به وضعیت ناوگان حمل‌ونقل این دانشگاه گفت: « درباره تله‌کابین حرف‌هایی می‌زنند که دور از عقل است، جمعیت علوم‌وتحقیقات زیاد است. امکان انتقال این جمعیت از در ورودی دانشگاه به دانشکده‌ها وجود ندارد. از لحاظ کارشناسی تله‌کابینی که کابین چهار نفره دارد، چگونه می‌تواند این تعداد دانشجو را جابه‌جا کند. تله‌کابین برای هتل طراحی شده است، چرا حرفی می‌زنند که درد ما را بیشتر می‌کنند. آقایانی که این دانشگاه را طراحی کردند، بدون گاردریل طراحی کردند، پیچ آنچنانی گذاشته‌اند، تله‌کابین برای آن محیط مناسب نیست. حادثه که ایجاد می‌شود، هرکس از زعم خود می‌گوید که مسئولان مقصر هستند. خبر مشکل داشتن ترمز اتوبوس که بعد از سانحه در حال انتشار است، هیچ وقت قبل از حادثه شنیده نشده بود. اجازه دهید مقام قضائی به این موضوع ورود کند، من هم می‌دانم که جای دانشگاه علوم‌وتحقیقات مناسب نیست، من هم می‌دانم که گاردریل باید زده شود، من هم معتقد هستم که پیچ‌های دانشگاه بسیار تند است اما باید با کارشناسی کار انجام شود».
به گزارش ایسنا، حال با تله‌کابین یا بی‌تله‌کابین، هزاران هزار جوان به این دانشگاه رفت‌و آمد می‌کنند و حداقل پس از اتفاقات رخ داده خانواده آنها باید روزی هزار بار بر خود بلرزند که آیا زمین‌هایی که شُبهه غصبی بودن داشته و در ارتفاعی نامناسب ساخته شده‌اند نفرینی بر جان فرزندان آنها نخواهند شد؟! قطعاً این نکته به ذهن هیچ‌کس نمی‌رسد که به دنبال اتفاقات رخ داده و حتی مهمتر از آن اظهار نظرهای کارشناسانه صورت گرفته، دانشگاه آزاد برای وضعیت علوم و تحقیقات فکری جدی کرده و جلوی استفاده از این فضا گرفته شود. قطعاً در سال‌های آتی نیز این دانشگاه با تمام کاستی‌های خود دانشجویان بسیاری به خود خواهد دید اما حداقل امید است نظارتی صورت گرفته یا در داخل این دانشگاه دل مسئولان برای این‌همه خانواده که سال‌ها خون دل خورده‌اند تا فرزند آنها رشد کرده و به دانشگاه برسد به رحم آید و فکری جدی برای وضعیت این دانشگاه شود.
گزارش محبوبه نقره‌خامه
