ارتقای سلامت جوانان زیر ذره بین دانشگاه علوم پزشکی مازندران

ارتقاء کلیه ابعاد سلامتی در جوانان

مقدمه:

سلامت اجتماعی از اساسی‌ترین معیارهای رفاه اجتماعی هر جامعه‌ای است و در ارتقای کیفیت زندگی هر جامعه‌ای مؤثر است و به‌نوعی بهزیستن و خوب نگریستن به زندگی و حیات جمعی را برای فرد فراهم می‌کند.

ﺳﻼﻣﺘﯽ و رﻓﺎه در گسترده‌ترین ﻣﻌﻨﯽ آن پدیده‌ای اﺳﺖ ﮐﻪ درخور توجه ﺗﻤﺎﻣﯽ انسان‌ها، گروه‌های اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و جوامع بشری است.

ﺳﻼﻣﺖ ﻳﻜﻲ از نشانه‌های ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ اﺳﺖ و ﺑﻌﻀﻲ آن را ﻣﺘﺮادف ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ و رﺿﺎﻳﺖ از زﻧﺪﮔﻲ و ﺑﺮﺧﻲ هم‌معنی با بهزیستی می­دانند متخصصان مفهوم سلامت اجتماعی را به معنای ارزیابی فرد از عملکردش در برابر اجتماع بیان می‌کنند.

موضوع بهداشت و سلامت جوانان، محصول پدیدآمدن دوره جوانی و آن نیز نتیجه مدرنیته و گسترش جامعه جدید شهری است. در این معنا پدید آمدن بحث بهداشت جوانان امری متأخر و همبسته با پدید آمدن دورۀ جوانی است. در واقع، دوره جوانیِ جدید است که بهداشت جوانان را به وجود آورده است. آغاز این امر از پدیدآیی رفتارهای مخاطره‌آمیز در فراوانی بسیار است که نگرانی نسبت به رفتارهای بهداشتی جوانان را سبب شد. این نگرانی‌ها که گاهی شکل هراس اخلاقی می‌یافت، باعث گردید تا مسئلة بهداشت و سلامت جوانان در معرض توجه اجتماعی قرار گیرد. هر چند موضوع سلامت و رفتارهای بهداشتی جوانان در چنین فضایی و با تمرکز بر رفتارهای پرخطر به افکار عمومی راه یافت، امّا بعدها تقریباً هر رفتاری که به سلامت مربوط می‌شد، جزئی از مبحث عمومی‌تر بهداشت جوانان شد.

اکنون وضعیت کاملاً تغییر کرده است. در واقع، در 20 سالة اخیر به دلیل تغییر در سبک زندگی جوانان در عرصة رفتارهای پرخطر، تغییر در نوع گسترش حوادث و از همه مهم‌تر تغییرات گسترده در شرایط و چگونگی گذار به بزرگسالی که بیش از هر چیز سلامت روانی نوجوانان و جوانان را در خطر قرار داده است- تحقیقات متعدد این را اثبات کرده‌- و وضع سلامت جوانان مناسب نیست. بدین‌ ترتیب، جوانان به طور جدی وارد حوزه‌های مطالعاتی بهداشت و سلامت شده‌اند و حتی در اولویت‌های توجه سیاست‌گذاران قرار گرفته‌اند.

داده‌های طولی از مطالعات مختلف در جهان آشکار می‌کند که علیرغم پیشرفت‌ها در استانداردهای زندگی و تغذیه، پیشرفت در بهداشت جوانان مورد غفلت قرار گرفته است. افزایش وزن به عنوان روندی کلی نشانه ارتقای سطح کلی بهداشت است، اما این امر در مواردی با سطوحی از چاقی و اضافه وزن شایع همراه شده است که در نتیجه شیوع عادات بد مصرف مواد غذایی به وجود آمده است.

هر چند بیشتر جوانان با اختلالات خورد و خوراک روبرو نیستند اما در مجموع می‌توان گفت که تغذیه جوانان خوب نیست و بدتر نیز می‌شود . مرگ و معلولیت ناشی از حادثه در جوانان کشورهای توسعه‌یافته در حال کاهش است، هر چند پایگاه سلامت آنها تغییر چندانی نیافته است . این در حالی است که مرگ‌ها و معلولیت‌های ناشی از حادثه در بین جوانان بسیاری از کشورهای جهان سوم حتی در حال افزایش است. البته جنبه‌های مثبت نیز وجود دارد. شواهد تحقیقاتی حاکی از آن است که مشارکت جوانان در ورزش و تحرک جسمانی افزایش یافته است .

مشاهدات و مطالعات نشان داده است که سلامت و بهداشت در گروه‌های مختلف به گونه معنی‌داری متفاوت است. جنسیت از متغیرهایی است که بیشترین تفاوت‌ها را آشکار می‌کند. هر چند این تفاوت‌ها در سلامت جسمانی کمتر است، اما در سلامت روانی، دختران مشکلات بیشتری را نشان می‌دهند.

سیاست‌گذاری در رفتارهای بهداشتی جوانان نیازمند ایجاد ساختارهای مناسب با تکیه بر فعالیت‌های داوطلبانة خود آنان است که با در اختیار گذاشتن اطلاعات و خدمات مورد نیاز مطابق آنچه خود جوان‌ها بدان احساس نیاز می‌کنند، تحول در حوزه بهداشت جوانان را سبب شود

 براساس سند چشم‌انداز بلندمدت جمهوری اسلامی ایران، تأمین سلامت در ابعاد مختلف به‌ویژه سلامت اجتماعی با مفهوم عمیق و وسیع آن به‌عنوان یک استراتژی بلندمدت، کشور را به تصویر می‌کشد. روشن است هرگونه تلاش درزمینة دستیابی به‌سلامت اجتماعی و روانی که نیازی فردی و اجتماعی است به آشنایی با معنا و مفهوم سلامت اجتماعی و چگونگی اندازه‌گیری، بهره‌مندی از شاخص‌ها و نیز یافتن راه‌های ارتقای آن نیازمند است. بهره‌مندی از شاخص‌های سلامت در گروه‌ها و اقشار مختلف جامعه ازجمله گروه جوانان، پیشروان توسعه، رویکردی است که بهبود کیفیت زندگی، رفاه و رضایت از زندگی را موجب می‌شود. باتوجه‌به نقش سازندة جوانان در جامعه، سلامت این قشر اهمیت بسزایی دارد. پرورش استعدادها و قابلیت‌های جوانان، هماهنگ با نیازها و تحولات جامعه، زمینة دستابی به اهداف تعریف‌شدة یک ملت را فراهم می‌کند. باتوجه‌به این بررسی میزان سلامت اجتماعی جوانان در پیشبرد اهداف کمک شایانی می‌کند که در نهایت به‌سلامت جامعه می‌انجامد.

جوانان سرمایه های فردای جامعه:

  جوانان سرمايه هاي فرداي جامعه هستند و براي آنكه جامعه اي سازنده داشته باشيم ، ضرورت دارد تا امروز به آنان بيشتر توجه کنيم. پژوهش هاي تربيتي گوياي اين واقعيت هستند كه توجه به سلامت جسمي و ذهني جوانان، تحولات طبيعي آنان را در طي مراحل رشد تضمين مي كند ، در حالي كه عدم شناسايي مشكلات جسمي و ذهني مي تواند سلامت كلي این قشر را به مخاطره انداخته وانواع مشكلات تحصيلي و رفتاري را براي او به همراه داشته باشد.

جوانان نه تنها از لحاظ وضعيت ظاهري ، خصوصيات شخصيتي ، هوشي و رواني با يكديگر متفاوت هستند، بلكه عده اي از آنها در بعضي از موارد با محدوديت هايي مواجه اند.تضعيف روحيه جوانان به دليل شكست در يادگيري و در نتيجه قرار گرفتن در شرايط رواني نامناسب يكي از تأثيرات مخرب اين وضعيت است كه مشكلات خاص رفتاري را براي آنان به همراه مي آورد.

ارزيابي هاي رواني و تربيتي عمدتاً براي تشخيص تفاوت هاي فردي به كار مي روند . اين ارزيابي ها ، تفاوت هاي فردي را از نظر استعداد و خصايص شخصيتي بررسي مي كنند. بر اين اساس ،تفاوت هاي مشاهده شده در ارزيابي ها را مي توان به تفاوت هاي واقعي افراد در استعداد ها و خصايص شخصيتي آنها نسبت داد. اين واقعيت كه افراد از نظر استعداد ، شخصيت و رفتار تفاوت دارند و اينكه اين تفاوت ها را مي توان مورد سنجش قرارداد ، از ابتداي تاريخ مكتوب زندگي انسان مورد توجه بوده است.

7 حیطه خطرآفرین سلامت:

سازمان جهاني بهداشت عواملي كه سلامت نوجوانان و جوانان را به مخاطره مي اندازد را در7 حيطه رفتارهاي پرخطر براي سلامت تقسيم بندي كرده است كه عبارتند از: رفتارهاي مرتبط با صدمات غيرعمدي و خشونت، مصرف دخانيات، مصرف الكل و سوء مصرف مواد، رفتار جنسي پرخطر، رفتارهاي تغذيه اي ناسالم ، كم تحركي و اختلالات سلامت روان. پيشگيري از گسترش اين رفتارها در جوامع از اهميت خاصي برخوردار است كه نياز به فرهنگ خاص و آموزش هايي در رابطه با شيوه سالم زندگي را مي طلبد كه بايد از سنين كودكي و نوجواني درنظر گرفته شوند بنابراين تغيير در عوامل خطر آن از مهم ترين اقدامات در پيشگيري از آنها در اين رده سني مي باشد.

سلامت بلوغ و باروری گروه سنی هدف:

توجه به برنامه هاي بهداشت باروري نوجوانان امري ضروري و اجتناب ناپذير است . اين قشر عظيم نيروي پرتوان و سازنده اي است كه نيازمند توجه ويژه براي مصون ماندن از مخاطرات جسمي وروحي مي باشند .متاسفانه اين قشر آسيب پذير در مواردي از آگاهي كافي برخوردار نيست .به عنوان مثال ناآگاهي ازتغييرات طبيعي دوران بلوغ و اضطراب ناشي از اين ناآگاهي نه تنها سلامت جسمي، بلكه سلامت روحي ورواني وگاها اجتماعي نوجوان را تهديد مي كند، به همين دليل آموزش بهداشت باروري به نوجوانان يكي از مهمترين مسائل انساني است كه در جوامع بشري بايد مورد توجه قرار گيرد.

کم تحرکی، آفتی مخاطره آمیز برای سلامتی:

پيشگيري از كم تحركي ازجمله اين موارد است و بايد چاره اي براي آن انديشيد.گسترش شهرنشيني وكاربرد وسايل نقليه، و نيز تغيير مشاغل به سمت مشاغل بي تحرك و اغلب در وضعيت ساكن، موجب كاهش قابل توجه تحرك روزانه افراد شده است. پيشرفت اين سير كم تحركي در دوران كودكي و نوجواني نيزكاملاً مشهود است. سازمان بهداشت جهاني شيوع فزاينده اضافه وزن وچاقي دركودكان را يك معضل جهاني اعلان نموده و در بسياري از كشورهاي در حال توسعه و توسعه يافته در دهه هاي اخير اين عارضه بطور چشمگير در حال افزايش است و از اينرو كودكان چاق در معرض خطر ابتلا به بيماري هاي مختلف و ناراحتي هاي متعددي در كوتاه مدت و بلندمدت قراردارند.

چاقی و ابتلا به بیماری ها:

ناراحتي هاي مرتبط با تندرستي كوتاه مدت افراد چاق شامل انزواي اجتماعي و اختلالات روانشناختي بالقوه مي باشد. جوانان داراي اضافه وزن يا چاق در معرض خطر بيشتر ابتلا به آسم بوده و از داروهاي بيشتري استفاده مي كنند. آنان داراي اضافه وزن و چاق در كوتاه مدت با احتمال بيشتري به بيماري هاي مختلف معده- رودهاي، قلبي – عروقي، غدد درون ريزوارتوپدي نيز مبتلا مي شوند در حاليكه همتايان لاغر خود ممكن است در طولاني مدت اين ناراحتي ها را تجربه كنند. همچنين مطالعات انجام شده نشان مي دهد كه رابطه زيادي بين چاقي و سطح خودباوري و اعتماد به نفس پايين وجود دارد.

از طرف ديگر قرار گيري دانش آموزان در سنين رشد جسمي و ذهني و از سوي ديگر ارتباط مستقيم اغلب بيماري هاي مزمن بزرگسالان با بي تحركي و چاقي جوانان، ايجاب مي كند تا فعاليت بدني و ورزش در زمره اولويت هاي برنامه هاي مرتبط با دانش آموزان در مدارس قرارگيرد. ارتقاء آگاهي و نگرش دانش آموزان در زمينه فعاليت هاي بدني مي تواند موجب بهبود عملكرد آنان درزمينه انجام فعاليت بدني و ورزش متناسب با سن و شرايط زمينه اي آنان شود.

برنامه مدیریت خطر بلایا:

سوانح و حوادث از بزرگترين مشكلات دنياي امروز به شمار مي رود و سومين علت مرگ و مير در كليه سنين و دومين علت معلوليت ها محسوب مي شود. حوادث مي تواند سبب اختلالات جسمي و رواني شود و در موارد شديد منجر به مرگ گردد و دانش آموزان به دليل شرايط سني و بي تجربگي، در معرض خطرات ناشي از وقوع حوادث قرار دارند. مدرسه فضاي اجتماعي خاصي است كه آموزش و رشد شخصيت فرزندان امروز كه جامعه سازان فردايند در پناه آموزش هاي صحيح ، فضاي فيزيكي مطلوب و محيط مساعد رواني آن پايه گذاري مي شود.

سالانه تعداد زيادي از نوجوانان و جوانان به دليل تصادفات رانندگي جان خود را از دست مي دهند. به منظور كاهش خطرات مربوط به حوادث مانند تصادفات بايستي تمهيداتي در نظر گرفته شود كه از جمله آن آموزش مقررات راهنمايي رانندگي به جوانان مي باشد.

برگزاری25 برنامه سلامت محور در هفته جوان سال جاری:

توجه  جدی به این مباحث از سوی دانشگاه علوم پزشکی مازندران باعث شده تا متخصصان این دانشگاه برنامه های گوناگونی را برای این مهم تبین و طراحی کنند. در همین ارتباط بود که معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مازندران  از برگزاری25 برنامه سلامت محور در هفته جوان سال جاری خبرداد.

دکتر رضا صفری عربی جوانان را محور اهداف گام دوم انقلاب دانست و ضمن تاکید بر بهره مندی از جوانان در ارتقا سطح سلامت جامعه از برگزاری 25 برنامه سلامت محور در هفته جوان سال جاری خبر داد

وی افزود:بنا به آیات قرآنی،دوره جوانی، زمان تلاش،کوشش،تحرک و نشاط است و در بیانیه گام دوم انقلاب نیز مقام معظم رهبری بحث سبک زندگی و علم و پژوهش را به جوانان توصیه کرده اند.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مازندران با بیان اینکه هفته جوان فرصت مناسبی برای بهره مندی از نیرو و بارش افکار جوانان برای ارتقا سطح سلامت جامعه است،از برنامه ریزی فعالیت های سلامت محور طی این هفته با 7 محور خبر داد و تصریح کرد:خانواده جوان و شاد،ازدواج دانشجویی،نقش دانشگاه در ترویج و تسهیل ازدواج، نقش خانواده در ترویج و تسهیل ازدواج ،مزایای فرزندآوری بر سلامت خانواده، آسیب های کم فرزندی،مهارت های ارتباط با همسر و فرزندان از جمله مهم ترین سیاست های وزارت بهداشت و مقام محترم وزارت و همچنین دانشگاه علوم پزشکی مازندران است که در دستور کار قرار گرفته است

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران گفت: ارتقا رفتارهای سالم در جوانان با داشتن تغذیه و فعالیت بدنی مناسب،عدم مصرف مواد دخانی و مخدر و الکل،پیشگیری از رفتار های جنسی مخاطره آمیز و....دیگر محور برنامه های هفته جوان در استان است.

وی بر ارتقا سلامت روان جوانان در خانواده و افزایش امید به زندگی از طریق پیشگیری از حوادث ترافیکی تاکید کرد و گفت: آگاه سازی،حساس سازی و ارائه خدمات از جمله محورهای برنامه ارتقا سلامت جوانان در هفته جوان در سطح شهرستان های استان مازندران می باشد.

رئیس مرکز بهداشت استان: جوانان به عنوان محرک و مولد جامعه قطعا می توانند با ترویج رفتارهای سالم در استان گام های مناسبی در ارتقا سلامت جامعه بردارند و نیز جوانان و تفریحات ایمن در چهارشنبه آخر سال و ایام نوروز را از دیگر محور های برنامه های هفته جوان دانست واذعان داشت: حفظ جان  جوانان جامعه با پیشگیری از حوادث به ویژه در چهارشنبه آخر سال و ایام پر ترافیک نوروز از طریق فرهنگسازی از خطرات محقق خواهد شد که در این راستا برنامه های آموزشی در دستور کار قرار گرفته است

دکتر رضا صفری در ادامه گفت: در دوره جدید مدیریتی برنامه های این معاونت بر اساس شعار سلامت همه جانبه با رویکرد عدالت محوری برای جمعیت 378973نفری جوانان در سطح استان مازندران ارتقا خواهد یافت.

اجرای بزرگ‌ترین طرح پژوهشی حوزهٔ جوانی جمعیت در شمال کشور:

دکتر رضا صفری معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مازندران با اشاره به اینکه استان‌های مازندران، گیلان و سمنان جزء سالمندترین استان‌های کشور هستند، موضوع جوانی جمعیت و تعیین علل و عوامل مرتبط با آن را حائز اهمیت فراوان برشمرد.

 وی با تأکید بر نیاز به انجام مطالعات پژوهشی در این حوزه به‌منظور طراحی مداخلات مؤثر و مبتنی بر شواهد و سیاست‌گذاری صحیح، اعلام کرد: فاز اجرایی طرح پژوهشی «آسیب‌شناسی معضل جوانی جمعیت در کلان‌منطقهٔ یک» از 28 بهمن‌ماه به‌طور همزمان در استان‌های مازندران، گیلان، گلستان و سمنان توسط 6 دانشگاه علوم پزشکی این استان‌ها آغاز شد.

دکتر رضا صفری این طرح را از لحاظ تعداد افراد موردمطالعه بزرگ‌ترین طرح پژوهشی اجراشده در استان دانست و تصریح کرد: قریب به 200 نفر پرسشگر با مراجعه به درب منازل شهروندان در 276 منطقهٔ شهری و روستایی در سراسر استان، اقدام به پرسشگری دربارهٔ موضوعات مهمی همچون نگرش شهروندان نسبت به فرزندآوری، ناباروری، سقط جنین و طلاق کردند. وی افزود: طی 6 روز اجرای این طرح، قریب به 17هزار نفر مورد پرسشگری قرار گرفتند و اطلاعات خوبی جمع‌آوری شده است که در آینده نزدیک با تحلیل این داده‌ها، به آسیب‌شناسی درستی از موضوعات مذکور دست خواهیم یافت.معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مازندران ادامه داد: به‌منظور صرفه‌جویی در مصرف کاغذ و همچنین تسریع در جمع‌آوری داده‌های حاصل از پرسشگری، پرسش‌نامه مورد استفاده در این طرح به‌صورت اینترنتی و آنلاین طراحی شد و بدین طریق ناظران استانی طرح در گروه جوانی جمعیت معاونت بهداشت توانستند با رصد برخط و لحظه‌ای داده‌های ثبت‌شده در سامانه و تحلیل وضعیت اجرای پرسشگری در 276 منطقه شهری و روستایی، بازخوردهای به‌موقع و دقیقی به ناظران شهرستانی ارائه دهند تا این طرح به بهترین نحو در مازندران اجرا شود، به‌گونه‌ای که تحسین دکتر آبتین حیدرزاده استاد دانشگاه علوم پزشکی گیلان و مجری اصلی طرح در کلان‌منطقه را در پی داشت.

گفتنی است پس از اتمام تجزیه و تحلیل نتایج داده‌های حاصل پرسشگری، برنامه‌ریزی شده است تا در بخش دوم این طرح تحقیقاتی، برای 1000 زوج مداخلات مؤثری طراحی و اجرا شود و این افراد 2.5 سال پیگیری شوند تا میزان اثربخشی مداخلات اندازه‌گیری شود.