دولت دوازدهم در سال 1395 به کشورهای تشکیل دهنده اتحادیه اوراسیا که از همسایگان ایران به شمار می‌روند پیشنهاد پیوستن ایران به اتحادیه اوراسیا را داد که این پیشنهاد بعد از دو سال مذاکره اوایل سال 97 نتیجه داد و در نهایت گام اول این پروسه یعنی موافقنامه موقت ترتیبات منطقه آزاد تجاری ایران با اوراسیا در تاریخ 6 شهریور 1398 توسط سفیر ایران به دبیرخانه اوراسیا تحویل شد.
براین اساس موافقتنامه ترتیبات ترجیحی بین ایران و اوراسیا از 5 آبان 1398 اجرایی می‌شود که با اجرای این موافقنامه گامهای آغازین پیوستن به اتحادیه اوراسیا که شامل 5 کشور روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، بلاروس و ارمنستان است آغاز می‌شود.
اتحادیه اقتصادی اورارسیا (EAEU) در سال 2014 و با توافق میان کشورهای بلاروس، روسیه، ارمنستان، قرقیزستان و قزاقستان شکل گرفت و براساس پیمان این اتحادیه تعرفه گمرکی در تجارت کالایی بین اعضای آن صفر است.
به گفته حمید زاد بوم رئیس سازمان توسعه تجارت ایران این موافقنامه شامل 862 قلم کالاست که 360 قلم ترجیحات اعطایی ایران به اوراسیا و 502 قلم هم ترجیحات اعطایی اوراسیا به ایران است.
فعالان و کارشناسان اقتصادی معتقدند پیوستن به این اتحادیه فرصت مناسب برای اقتصاد و توسعه صادرات ایران فراهم میکند و با توجه به شرایط حاکم و فشار تحریم‌ها مبادلات اقتصادی با کشورهای عضو این اتحادیه می‌‌تواند در رونق اقتصادی ایران مؤثر باشد.
* گامهای پیوستن ایران به اتحادیه تجاری اوراسیا
حسین مدرس خیابانی قائم مقام وزیر صنعت در امور بازرگانی گفت: در گام اول هدف ما اجرایی کردن تفاهمنامه تعرفه تجارت ترجیحی است و در مراحل بعد به دنبال پیوستن به این اتحادیه هستیم.
وی افزود: پس از یک سال از اجرای موافقتنامه موقت ترتیب منطقه آزاد تجاری بین ایران و اتحادیه اوراسیا ظرف سه سال باید موافقنامه تجارت آزاد را مذاکره و امضا کنیم.
هرویک یاری جانیان رئیس اتاق مشترک ایران و ارمنستان در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در رابطه با تاثیرات مثبت پیوستن به این اتحادیه در خصوص توسعه صادرات گفت: پیوستن ایران به اتحادیه اوراسیا یکی از بزنگاه‌های تاریخی است اما تجربیات سالیان گذشته نشان داده که به هیچ وجه نتوانسته‌ایم از فرصت‌های اقتصادی استفاده کنیم و آن طور که شایسته است به جایگاه اقتصادی و واقعی خود دست یابیم.
وی بیان داشت: پذیرفته شدن به عنوان عضو ناظر یا عضو الحاقی در این پیمان‌های منطقه‌ای برای ما بسیار حائز اهمیت است زیرا از این طریق می‌توانیم جایگاه خودمان را از نظر اقتصادی در بدنه کشورهای دیگر جای دهیم.
* سازوکار بانکی برای تجارت ترجیحی ایران با اوراسیا تدوین شود
رئیس اتاق مشترک ایران و ارمنستان اظهار داشت: متاسفانه وزارت صمت در 2 سال اخیر با تصمیمات بسیار شتابزده و یک شبه اقتصاد بخش خصوصی را دچار چالش کرده است بنابراین انتظار می‌رود تا در مواجهه با این مسائل و برقراری تجارت از طریق پیمان‌های منطقه‌ای کمی با برنامه‌تر و با حوصله‌تر به موضوعات پرداخته شود.
وی بیان داشت: علیرغم اینکه قرار است موافقتنامه ترتیبات ترجیحی ایران و اتحادیه اوراسیا از 5 آبان آغاز به کار کند هنوز مشخص نشده که سیستم بانکی ما قرار است با چه مکانیسمی با کشورهای عضو این اتحادیه کار کند و سازوکار دقیقی برای تجارت با این اتحادیه تدوین نشده است.
یاری‌جانیان بیان داشت: متاسفانه در سال‌های گذشته تجارت ما با افغانستان و عراق به دلیل اینکمه روابط تجاری راحتی با این کشورها داشته‌ایم و سخت گیری‌های خاصی برای کالاهای صادراتی نداشته‌اند بدنه صادرات ما را تنبل کرده است.
* ظرفیت 400 میلیارد دلاری تجاری کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا
وی با اشاره به ظرفیت 400 میلیارد دلاری کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا بیان داشت: برای استفاده از این بازار صادراتی باید داد و ستد بین ایران و کشورهای عضو دو طرفه باشد اما با توجه به برنامه‌های تجاری هدف ما بیشتر صادرات به این کشورها است که اینگونه نگرش صادراتی ما را نمی‌تواند در رسیدن به اهداف تجاری موفق کند.
عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا با توجه به همسایگی این کشورها با کشورهای دیگر، دروازه بازارهای تجاری مختلفی را به روی ایران خواهد گشود و این موضوع به ما کمک میکند تا بر بخشی از فشار تحریم‌ها فائق شویم.
همچنین پیوستن به یک بازار 180 میلیون نفری، بازار وسیع با فرصت‌های صادراتی فراوان برای ایران بوجود خواهد آورد و توسعه همکاری‌های تجاری با کشوری مثل روسیه را که عضو اتحادیه اوراسیا است را برای ایران فراهم میکند، بنابراین با توجه به اینکه یکی از استراتژی‌های صادراتی ایران توسعه صادرات به 15 کشور همسایه است با انعقاد قراردادهای ترجیحی با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا و پیوستن به این اتحادیه گامهای موثرتری می‌توان در راه توسعه صادرات ایران به کشورهای همسایه برداشت.
این گزارش می‌افزاید در حال حاضر سهم ایران از صادرات به کشورهای همسایه 2 درصد است که طی یک برنامه 2 ساله تا سال 1400 براساس استراتژی جدید صادراتی این سهم باید به 4 درصد یعنی از 24 میلیارد دلار به 48 میلیارد دلار برسد.
گفتنی است در حالی که روسیه سالانه 200 میلیارد دلار واردات دارد اما سهم ایران از صادرات به این کشور سالانه 700 تا 800 میلیون دلار است که پیش‌بینی می‌شود با توسعه قراردادهای تجاری با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا که روسیه هم جزو آن‌هاست سهم ایران از تجارت با روسیه افزایش یابد.
