پس از آغاز فاز دوم تحریم‌های نفتی آمریکا، میزان صادرات نفت ایران دچار محدودیت جدی شده است. در این راستا سیدحمید پورمحمدی، معاون سازمان برنامه و بودجه اعلام کرد که بودجه اصلاح شده سال 98 با فروش روزانه 300 هزار بشکه تنظیم شده است.
*تنوع بخشی مسیر صادرات نفت خام با راه‌اندازی بورس نفت
کارشناسان معتقدند یکی از دلایل اثرگذاری تحریم‌های نفتی به ساختار سنتی فروش نفت ایران بازمیگردد. در این راستا میتوان با اضافه کردن بازیگران جدید به این عرصه بر مقدار صادرات نفت خام ایران افزود و مقدار صادرات را تا 500 هزار بشکه افزایش داد. در این شرایط دولت برای تنوع‌بخشی صادرات این طلای سیاه، عرضه نفت در بورس را در دستور کار قرار داده است تا بخش خصوصی داخلی و خارجی نیز بتوانند در صادرات نفت ایران کمک کنند.
در این راستا حسین فهیمی مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی (سمات) راه‌اندازی بورس نفت را موفقیت قلمداد کرد و گفت: «بازار سرمایه نشان داد چنین بستری برای این عرضه وجود دارد و محل مطمئنی برای عرضه این محصول استراتژیک در اختیار دولت و وزارت نفت خواهد بود».
همچنین محمد شیریجیان کارشناس قراردادهای نفت و گاز نیز در این باره گفت: «در حال حاضر مقداری عرضه فیزیکی نفت خام ایران در بورس دبی انجام میشود. برخی از کشورها عرضه نفت خامشان را از این طریق انجام می‌دهند. در بورس شانگهای هم عرضه فیزیکی نفت خام انجام میشود».
*سازوکار خرید نفت از بورس ضابطه‌مند و شفاف است
پیش از راه‌اندازی بورس نفت به دلیل شفاف نبودن معاملات، گاهی این داد و ستد با فسادهایی همراه بود اما بورس نفت با اخذ تضمین‌های معتبر از سرمایه‌گذاران و خریداران قبل از معاملات عملاً امکان هر گونه فساد را از بین برده است. شیریجیان در این باره گفت: «بورس نفت این اطمینان خاطر را داده است که اطلاعات مشتریان محفوظ است. یعنی درست است که بورس نفت شفافیت لازم را در قیمت ایجاد می‌کند و با ارائه تضامین شرایط مساوی‌ای برای خریداران به وجود می‌آورد و همچنین مانع فساد میشود».
حال که شرایط برای شفافیت و سلامت برای حضور در بازار نفت از طریق بورس فراهم شده و شرکت نفت هم برای فروش با مشکل مواجه است، بخش خصوصی به راحتی می‌تواند با خرید نفت از بورس این مشکل را برطرف کند. به شرط آنکه وزارت نفت و بورس انرژی به عنوان متولیان فروش نفت از طریق بورس با سیاستگذاری‌های اشتباه برای ورود سرمایه‌گذاران مانع ایجاد نکنند. مانند این مانع که طبق اطلاعیه عرضه بورس انرژی 6 درصد از مبلغ محموله پیشنهادی خریداران از آن به عنوان پیش‌پرداخت اخذ میشود.
*پیش پرداخت میلیاردی مانع ورود بخش خصوصی به بورس نفت
محمد شیریجیان کارشناس قراردادهای نفت و گاز گفت: «با توجه با اینکه محموله‌های نفتی معمولاً محموله‌های بزرگی است. محموله‌هایی که قابلیت تجاری و قابلیت فروش دارد معمولاً بیش از یک میلیون بشکه است. پیش‌پرداخت این یک میلیون با 6 درصد رقم قابل توجهی میشود. بنابراین این مساله عامل بازدارنده‌ای محسوب میشود که بخش خصوصی انگیزه لازم را برای ورود پیدا نکند».
وی در ادامه افزود: «به طور مثال 6 درصد یک محموله 35 هزار بشکه‌ای حدود یک و نیم میلیارد تومان میشود. اگر این تا حدی تعدیل شود یا از طریق ضمانت‌نامه‌هایی انجام شود که ریسک پیش‌پرداخت 6 درصدی را پوشش دهد، فرایند تسهیل میشود».
این کارشناس قراردادهای نفت و گاز اظهار داشت: «مساله دیگر قیمت است. هزینه تولید هر بشکه نفت خام در ایران کم است ولی با توجه به شرایط موجود فروش آن عملا سخت است. بنابراین می‌توانیم قیمت‌های پایین‌تری برای آن پیشنهاد دهیم به طوری که حتی این قیمت‌های پایین‌تر هم هزینه تولید ما را پوشش میدهد و هم سودی هم برای تولیدکننده و شرکت ملی نفت ایجاد می‌کند. این دو راهکاری است که به نظر من مقداری شرایط را تسهیل می‌کند و انگیزه بیشتری به بخش خصوصی میدهد».
