تولید و تجارت ارز رمزها در کشور چند سال است که به راه افتاده و اگر به موقع در مورد آن تصمیم‌گیری نشود، موجی عظیم از نابسامانی‌ها را به راه خواهد انداخت که کنترل آن، به طور قطع کار راحتی نیست.
علیرغم سرعت بالای تحولات این حوزه، ارز رمزها، نه تنها عکس‌العمل به موقع و مؤثری از سوی دستگاههای سیاستگذار دیده نمی‌شود بلکه گاهاً متناقض با هم نیز هست. داستان از این قرار است که بانک مرکزی به عنوان متولی و سیاستگذار پولی و ارزی کشور، به صراحت اعلام میکند که رمزارزها را به رسمیت نمی‌شناسد و تولید و تجارت آن را در انحصار خود می‌داند و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات که بخش آی‌تی محور اعم از سخت‌افزاری و نرم‌افزاری بازار ارز دیجیتال را به عهده دارد، جلسات متعددی با تولیدکنندگان ارز دیجیتال برگزار کرده و به صورت غیررسمی، حضور ماینینگ‌ها را به رسمیت می‌شناسد.
موضوع از وقتی نگران‌کننده تر شد که بانک مرکزی بعد از سال‌ها از شکل‌گیری روند تولید و تجارت ارزهای دیجیتال در ایران، هنوز به دنبال تدوین آئین‌نامه و دستورالعمل است و یک موجود خلق شده را یا به رسمیت نمی‌شناسد یا او را به طور واضح، نادیده می‌گیرد. به همین دلیل است که بعد از سر و صدای بسیار وزارت نیرو مبنی بر برق‌دزدی بسیاری از تولیدکنندگان ارز دیجیتال در کشور، تنها به اطلاعیه‌ای بسنده و تاکید کرد تولید ارز دیجیتال را به رسمیت نمی شناسد.
هفته قبل بود که بانک مرکزی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که «با استناد به قانون پولی و بانکی کشور (مصوب سال ۱۳۵۱ و اصلاحات بعدی آن) که تولید و انتشار پول رایج و تعیین ابزارهای پرداخت را در انحصار بانک مرکزی قرار داده است و بنابراین، انتشار رمز ارز با پشتوانه ریال، طلا و فلزات گرانبها و انواع ارز در انحصار بانک مرکزی است؛ در عین حال تشکیل و فعالیت اشخاص برای ایجاد و اداره شبکه پولی و پرداخت مبتنی بر فناوری زنجیره بلوک، از نظر این بانک، غیرمجاز محسوب می‌شود. بانک مرکزی حق پیگرد قانونی اشخاصی که با نادیده گرفتن مقررات، به ایجاد و اداره شبکه اقدام یا نسبت به آن تبلیغ میکنند را برای خود محفوظ می‌داند.»
بانک مرکزی در این اطلاعیه به این نکته هم اشاره کرده بود که هرگونه ضرر و زیان ناشی از فعالیت بر اساس شبکه‌های پولی و پرداخت مبتنی بر فناوری زنجیره‌ای بلوک و کسب و کارهای مرتبط با آن، متوجه ناشر (ین)،پذیرنده (گان) و یا متعاملان آن است و در عین حال، به این نکته اشاره کرده بود که موضوع استخراج رمز ارزهای جهان روا و شرایط آن در کمیسیون اقتصادی دولت در حال بررسی است و پس از اتخاذ تصمیمات لازم، ضوابط آن مطابق با مقررات و مصوبه فوق ابلاغ می‌شود.
محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات البته بر خلاف بانک مرکزی بر این باور است که باید بلاکچین را به عنوان یک واقعیت پذیرفت و از نکات مثبت و بی‌نظیر آن به خوبی بهره گرفت. او بهمن ماه سال گذشته در هشتمین همایش سالانه بانکداری الکترونیکی و نظام‌های پرداخت، به صراحت اعلام کرد که بلاک چین به عنوان یک واقعیت خواهد آمد.
وی افزود: نکات مثبت و بی نظیری در این تکنولوژی وجود دارد و البته در کنار آن، هر تغییر و تحولی، تهدیداتی را برای مجموعه‌ها دارد؛ پس هر مجموعه‌ای به لحاظ دینامیک سیستم، باید از یک نقطه حرکت کند و به نقطه پایدار دیگر برسد؛ پس لازم است پیشرو باشیم.
آذری جهرمی بر این باور است که طراحی این مسیر حرکت، یک هنر بزرگ است لازم است که به مردم اطلاعات بدهیم و مزایا و معایب آن را هم بگوییم و به مردم آگاهی دهیم؛ اگرچه بسیاری از مسئولان ما امروز با این مفهوم آشنا نیستند.
صحبت‌های وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در شرایطی است که هنوز با گذشت بالغ بر ۵ ماه از سخنان وی، او به عنوان یک عضو از دولت نتواسته بانک مرکزی و بدنه کابینه را برای پذیرش ارزهای دیجیتال و تولید آن قانع نماید، در حالی که او در همین همایش، اعلام کرده بود که قرار است در نیمه بهمن ماه ۹۷، موضوع استفاده از ارزهای دیجیتال در نظام بانکی، در کمیسیون اقتصادی دولت به جمع‌بندی نهایی برسد.
بررسی معاملات بازار ارزهای رمزنگار در ایران نشان می‌دهد که این بازار و معاملات آن بی توجه به اتفاقات پیرامونی خود و شاید دعواهای پشت پرده سیاستگذاران در بخش‌های مختلف ارزی و فناوری با یکدیگر، کاملاً سرعت قابل توجهی دارد و بر این اساس است که حتی وزارت نیرو، به عنوان پای سوم داستان تولید ارزهای رمزنگار وارد داستان شده و می‌گوید که تولید ارزرمزها برق ارزان قیمت کشور را که در روزهای پیک تابستان با کمبود مواجه است، می‌بلعد.
البته وزارت نیرو نیز به دنبال سیاستگذاری است که بر مبنای آن بتواند درآمد بیشتری از این بخش به دست آورد و تولید شدن یا نشدن آن، چندان برای او فرقی فی‌نفسه نمی‌کند؛ بلکه این قیمت برق است که او را آشفته کرده و می‌خواهد تا دولت هر چه سریعتر، تعرفه برق مصرفی دستگاههای ماینر را تعیین کند؛ هر چه باشد، از محل درآمد این بخش از مصرف‌کنندگان برق، می‌تواند درآمدی معادل صادرات برق برای این وزارتخانه داشته باشد.
دو سال از آغاز بررسی بانک مرکزی گذشته است و خبری نیست
این در شرایطی است که تولید و معاملات ارز دیجیتال سال‌های متوالی است که در ایران شروع شده و حتی بانک مرکزی در سال ۹۶، به شدت در مورد گسترش این معاملات به مردم و فعالان این عرصه هشدار داده بود. ناصر حکیمی، معاون بانک مرکزی ۲۲ آبان ۹۶ در یک نشست خبری اعلام کرده بود که بانک مرکزی، در حال مطالعه در مورد ارز دیجیتال است و جوانب را در این حوزه بررسی خواهد کرد.
او به این نکته اشاره کرد که «البته در هفته‌های اخیر در این مورد ایجاد نگرانی کرده است که بر این اساس باید هشدار داد که ارزش این ارزها نوسان شدید دارد و در دو سه روز اخیر نیز قیمت به شدت پایین آمده است که این نوسان ما را در مورد این ابزار دچار تردید میکند؛ البته هجوم سوداگری به حوزه بیت کوین نیز در حوزه بازاریابی هرمی و شبکه ای به چشم می‌خورد که ممکن است مردم از آن به عنوان ابزار سرمایه گذاری استفاده کرده‌اند؛ در حالی که این ارز هنوز از سوی بانک مرکزی به رسمیت شناخته نشده است پس خرید آن ریسک بالایی دارد.»
حکیمی دو سال پیش به مردم هشدار داده بود که بیت کوین نخرند و از این ارزها به عنوان یک ابزار مطمئن برای سرمایه‌گذاری استقبال نکنند؛ چراکه به اعتقاد وی، بیت کوین ریسک دارد و مردم نباید فریب بخورند؛ اما گویا معامله‌گران بی‌توجه به این هشدارهای بانک مرکزی، به سرعت راه خود را در پیش گرفته‌اند و بخشی از آنها در بازاریابی‌های شبکه‌ای و هرمی مشغول به فعالیت شده و بخش دیگر هم، در تولید ارزهای رمزنگار مشغول به فعالیت هستند؛ اما بانک مرکزی همچنان به دنبال تدوین آیین نامه مرتبط با فعالیت ارز رمزها در کشور است و هنوز نتیجه تحقیقات و نظرسنجی‌های دستورالعمل‌های تدوین شده خود را اعلام نکرده است.
با بانک مرکزی برای تولید بیت کوین توافق ضمنی کردیم
حال اما تولید و تجارت ارزهای رمزنگار با اعلام نظر فعالان اقتصادی وارد فاز جدیدی شده است. صبح روز گذشته یکی از اعضای هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران اعلام کرد که اولین ارز رمزپایه با موافقت بانک مرکزی تولید شده است و دقیقاً عصر همان روز (۲۲ تیر ۹۸) بانک مرکزی در اطلاعیه‌ای، دوباره اعلام کرد که هیچ موافقتی با تولید ارزهای رمزنگار صورت نگرفته است.
در اطلاعیه بانک مرکزی آمده است: «سیاست بانک مرکزی در خصوص رمزارزها طی بیانیه مورخ ١٩ تیرماه ۱۳۹۸ به روشنی اعلام شده و هیچ شخص حقیقی و حقوقی در خصوص انتشار رمزارز با برخی اسامی مطرح شده از این بانک، مجوزی دریافت نکرده است.»
در عین حال، شهاب جوانمردی، نایب رییس کمیسیون اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران گفت: هفته بعد در دولت قرار است موضوع به رسمیت شناختن صنعت ماینینگ در ایران مورد جمع‌بندی قرار گیرد و دولت تصمیم بگیرد که در حوزه ماینینگ به عنوان یک صنعت، با چه شرایطی مجوز صادر شود.
وی افزود: قیمت برق تولیدکنندگان در حوزه ماینینگ نیز یکی از مواردی است که مورد بحث واقع خواهد شد ولی به صورت کلی، در این آیین نامه قرار است که تولید ساماندهی شود.
جوانمردی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا بانک مرکزی موافق با تولید ارز «پیمان» به عنوان یکی از ارزهای رمزپایه‌ای که تولید آن آغاز شده است، موافقت دارد، گفت: بانک مرکزی در جریان تولید این ارز رمزپایه بوده و موافقت ضمنی داده که کار را شروع کنیم. این ارز رمزپایه بر مبنای پایه طلا است و شرکتهای آی تی ۴ بانک بزرگ کشور آن را تولید کرده‌اند.
وی افزود: این ارز رمزپایه قرار است تا پایان تابستان امسال، عملیاتی شود.
به هر حال به نظر می‌رسد که بانک مرکزی باید در این زمینه سریعتر عمل کرده و با ملاحظه این موضوع که این تکنولوژی خارج از کنترل سیاستگذاران در حال گسترش است، سریعتر موارد مرتبط با آن را به تصویب رسانده و دستورالعمل‌های مقتضی را به صورت چابک و منطبق با واقعیت‌های امروز ارزهای رمزنگار در کشور تدوین و عملیاتی نماید. حتی یک ساعت تعلل هم شاید در این رابطه خسارات جبران ناپذیری را به دنبال بیاورد.
