با شدت یافتن درگیری‌ها در لیبی نام " خلیفه حفتر" ژنرال لیبیایی که از زمان سرنگونی معمر قذافی نیروهایی را فرماندهی می‌کند بار دیگر بر سر زبان‌ها افتاده است اما او کیست و چرا چندسالی است که نامش با درگیری‌های داخلی لیبی گره خورده است؟
** یار گرمابه و گلستانه قذافی چگونه سر از زندان در آورد؟
" خلیفه بالقاسم حفتر" در سال ۱۹۴۳ در اجدابیای شرقی به دنیا آمده و فارغ التحصیل دانشگاه نظامی بنغازی است. همچنین گفته میشود او یکی از عناصر اصلی کودتایی است که در در سال ۱۹۶۹ منجر به سرنگونی " ملک ادریس" پادشاه سابق لیبی و روی کار آمدن معمر قذافی شد. این نظامی لیبیایی که تا سالیان سال به قذافی وفادار ماند در نهایت به عنوان فرمانده نیروهای مسلح لیبی انتخاب شد.
با وجود آنکه رابطه او و رهبر فقید لیبی به صورت مطلوبی پیش می‌رفت مشارکت خلیفه حفتر در جنگ‌های مختلف از قبیل جنگ لیبی با چاد و اشغال این کشور موجب افزایش محبوبیت حفتر و در عین حال نگرانی قذافی شد. قذافی که خود به واسطه یک کودتا روی کار آمده بود چنین شخصیتی را تهدیدی جدی برای خود می‌دانست و همین امر باعث شد که در نهایت از فرصت استفاده کرده و درسال ۱۹۸۷ در منطقه "وادی الدوم" با عدم پشتیبانی از او، موجب شود که حفتر به همراه سیصد تن از نیروهایش به اسارت ارتش چاد در آیند.
پس از تحولات فراوان در نهایت خلیفه حفتر در اواخر دهه هشتاد میلادی به صورت کامل از حاکمیت لیبی جدا شده و به آمریکا سفر می‌کند.
** از همپیمانی با اسلامگرایان تا نبرد با دولت مرکزی
با آغاز اعتراضات در لیبی وافزایش اقدامات نظامی، حفتر دوشادوش گروه‌های اسلامگردر مقابل ارتش وفادار به قذافی که دشمن واحدشان شناخته می‌شد جنگید. با این حال ژنرال حفتر به محض کشته شدن قذافی راه خود را از آنها جدا کرد و در فوریه ۲۰۱۴ طرح خود موسوم به «نقشه نجات لیبی» را مطرح کرد.
ژنرال حفتر با وجود برگزاری انتخابات پارلمانی و به رسمیت شناختن دولت لیبی به ریاست " فایز السراج" از سوی نهادهای بین المللی و اغلب کشورهای دنیا این پارلمان را به رسمیت نشناخت و در مقابل به حمایت از دولتی خودخوانده در شرق لیبی پرداخت.
** ژنرال حفتر کدام عملیات را فرماندهی کرد؟
او در ژانویه ۲۰۱۴ عملیات "کرامت لیبی" را آغاز کرد و علیه آنچه که وی گروه‌های تروریستی می‌خواند اعلام جنگ کرد. در مارس ۲۰۱۵ از سوی مجلس نمایندگان طبرق به عنوان فرمانده "ارتش ملی لیبی" انتخاب شد.
همچنین در سپتامبر ۲۰۱۶ نیروهای تحت امر او مراکز اصلی نفط لیبی از قبیل الزیتونه، البرقیه، رأس لانوف و سدره را پس از درگیری‌هایی شدید به تصرف خود درآوردند. پس از آن بود که در ژانویه ۲۰۱۷ نیروهای تحت امر این ژنرال لیبیایی توانستند شهر بنغازی در شرق لیبی را به صورت کامل اشغال کنند.
گفتنی است نبرد حفتر با نیروهای اسلامگرا موجب شد که مصر و امارات متحده عربی از وی حمایت کنند.
** حمله همه جانبه نیروهای ارتش ملی لیبی به طرابلس
اما عملیات جدید نیروهای وابسته به حفتر چند روز پیش با انتشار فایلی صوتی از خلیفه حفتر آغاز شد. حفتر در این فایل صوتی تاکید کرد که نیروها و ساکنان طرابلس برای مصون ماندن از تلفات این عملیات باید پرچم‌های سفید خود را نشان بدهند. حفتر همچنین از نیروهای موسوم به "ارتش ملی لیبی" خواسته است تا گزندی به شهروندان طرابلس، تبعه‌های خارجی و زیرساخت‌های لیبی وارد نکرده و تنها گروه‌های شورشی را هدف قرار دهند.
" فایز سراج" نیز که طرابلس را با تهدید جدی مواجه دید، نیروهای متبوع حفتر را تروریست و جنایتکار توصیف کرد و از نهادهای نظامی وابسته به دولت طرابلس خواست تا با تمام توان به حمایت از شهروندان لیبی بپردازند.
آخرین تحولات میدانی نشان می‌دهد که نیروهای حفتر از هفت جهت به طرابلس حمله کرده اند. در همین خصوص برخی منابع خبری از درگیری بین نیروهای حفتر و مخالفانش در حومه طرابلس و فرودگاه این شهر خبر داده اند. همچنین گزارش شده است که نیروهای مسلح مستقر در شهر مصراته در غرب لیبی که حامی دولت مرکزی هستند روانه پایتخت شده‌اند تا از پیش‌روی نیروهای خلیفه حفتر جلوگیری کنند.
** موضع کشورهای عربی و غربی در قبال خلیفه حفتر
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل همزمان با افزایش درگیری‌ها با سفر به لیبی تلاش کرد تا خلیفه حفتر را حمله به طرابلس منصرف کند اما این تلاش‌ها راه به جایی نبرد و دبیرکل سازمان ملل اعلام کرد که درحالی لیبی را ترک می‌کند که نگران به راه افتادن نبردی خونین و فاجعه آمیز است.
دولتمردان کشورهای غربی نیز که به واسطه حمله ناتو به لیبی چنین وضعیت اسفباری را به بار آورده و این کشور را درگیر جنگ داخلی کرده اند در بیانیه‌ای مشترک دو طرف را به آتش بس دعوت کرده و هشدار داده اند که لیبی در آستانه هرج و مرجی جدید است.
در همین راستا رسانه‌های عرب زبان در بازتاب خبر تحولات و درگیری‌های لیبی به دو گروه تقسیم شده اند؛ رسانه‌های قطری و پایگاه‌های خبری نزدیک به اخوان المسلمین به حمایت از دولت مستقر در طرابلس می‌پردازند و امارات و عربستان را متهم میکنند که بر علیه حکومت مشروع اقدام می‌ورزند.
العربیه، اسکای نیوز و دیگر رسانه‌های همسو با عربستان، امارات و مصر هم اخبار و تحلیل‌های خود را در حمایت از خلیفه حفتر مهندسی کرده اند.
** آینده سیاسی لیبی در هاله‌ای از ابهام
در پایان اشاره به این نکته ضروری است که حفتر درحالی عملیات اخیر خود را آغاز کرد که یک هفته پیش از آن با سفر به عربستان سعودی با محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور دیدار کرد که البته جزئیاتی در خصوص محتوای این دیدار منتشر نشد.
در هر صورت سیر تحولات در لیبی و عدم واکنش جدی از سوی برخی کشورهای تأثیر گذار این گمانه را مطرح می‌کند که برخی کشورهای غربی و عربی با انگیزه‌هایی از قبیل مقابله با سیل مهاجران لیبیایی به اروپا و عدم قدرت یافتن اخوان المسلمین نه تنها حامی دولت مشروع لیبی نیستند بلکه به نوعی بسیج شده اند تا نیروهای خلیفه حفتر طرابلس را به صورت کامل به تصرف خود در آورند. مسأله‌ای که می‌تواند لیبی را چندین سال دیگر گرفتار درگیری داخلی کند. از این رو باید به انتظار نشست و دید بازیگران منطقه‌ای و بین المللی چه آینده‌ای را برای لیبی به ارمغان می‌آورند/مشرق
