کنکور که در ایران با عنوان «غول آموزش عالی» در میان داوطلبان ورود به دانشگاه‌ها و خانواده‌هایشان معروف شده، یک آزمون تستی 4 گزینه‌ای است که برای ورود به دانشگاه‌ها و سنجیدن دانش آموزان برگزار میشود و منابع آن سالهای دوم و سوم و پیش دانشگاهی مقطع دبیرستان است.
کنکور در ایران از ابتدای تأسیس دانشگاه‌ها وجود داشت ولی تا سال 1342 هر دانشگاه برای جذب دانشجو مستقل عمل می‌کرد، به مرور زمان، حجم متقاضیان ورود به دانشگاه بسیار زیادتر از گذشته شد و این موضوع مسئولان وقت را واداشت تا آموزش عالی را تأسیس کنند و از این طریق پاسخگوی جمعیت زیاد داوطلبان برای ورود به دانشگاه باشند.
پس از تأسیس وزارت علوم و راه‌اندازی مرکز آزمون‌شناسی در سال 1347، آزمون سراسری مجدداً به صورت متمرکز رایج شد و کنکور جایگاه سازمان‌یافته‌تری به خود گرفت.
تا این سال‌ها علاوه بر نتایج کنکور، معدل امتحانات نهایی ششم متوسطه و ضوابطی از جمله نوع مدرک، سهمیه منطقه، جنسیت و نظام وظیفه هم در قبولی داوطلبان تأثیر داشت؛ در سال 1357 قبولی تنها به نتایج کنکور محدود شد و پس از انقلاب اسلامی نخستین آزمون سراسری در سال 1358برگزار شد و بعد از آن هم با انقلاب فرهنگی، دانشگاه‌ها و به تبع آن کنکور 3 سال تعطیل شد.
سال 1361 دوباره کنکور شکل گرفت و در این سال تنها برای رشته‌های پزشکی، فنی و مهندسی، کشاورزی، الهیات و معارف اسلامی آزمون برگزار شد؛ این روند کنکور تا سال 1371 ادامه پیدا کرد.
به مرور زمان تحصیلات از نوع پیام‌نور، شبانه، مراکز تربیت معلم و غیرانتفاعی به وجود آمد.
پس از مدتی طرح سنجش و پذیرش دانشجو ـ که بعدها به طرح حذف کنکور معروف شد ـ مطرح شد.
* مرگ یک غول
قانون اولیه حذف کنکور از سال 86 در مجلس شورای اسلامی تصویب شد که بر اساس این قانون، کنکور باید در تمامی مقاطع تا سال اول برنامه پنجم توسعه حذف و سوابق تحصیلی جایگزین آن می‌شد.
که البته بنا به گفته رئیس سازمان سنجش، امسال با احتساب ظرفیت فنی و حرفه‌ای و علمی کاربردی، میزان پذیرش بدون آزمون از ۹۰ درصد رد شده است.
پس از مطرح شدن بحث حذف کنکور، صدای داوطلبان هم درآمد، گویا آنها هم منتظر یک اشاره بودند تا سفره درد دلشان را باز کنند.
یکی از داوطلبان کنکور 98 در تماس با خبرگزاری فارس با نگرانی بسیار، گفت: استرس کنکور یک طرف، استرس امتحان نهایی امسال یک طرف دیگر. اصلا ما چرا باید کنکور بدهیم؟
دیگری گفت: یک سال از عمرمان پای کنکور حرام شده است، یک سال یعنی 365 روز برای یک امتحان 4 ساعته درس می‌خوانیم.
داوطلب دیگری نیز بحث سربازی پسرها را مطرح کرده و گفت: اگر نتوانم به دانشگاه بروم باید به خدمت سربازی بروم و این مساله یعنی دو سال از درس و مدرسه دور می‌شوم و شاید دیگر زمانی برای ورود به دانشگاه نداشته باشم.
کارشناسان آموزشی نیز چندان دل خوشی از کنکور ندارند و این آزمون را سبب ایجاد استرس در جوانان و خانواده‌هایشان می‌دانند.
زرین نشان کارشناس مسائل آموزشی در سخنانی گفته است: کنکور نمی‌تواند نیاز آموزشی را تامین کند و با کنکور شادابی از دانش آموزان گرفته میشود، وجود جاذبه های مالی و گردش مالی که اعلام شده در کنکور اخذ می شود فرایند کنکور را مدیریت می کند.
* گردش چند هزار میلیاردی یکی از موانع حذف کنکور
برخی از داوطلبان کنکور نیز با اشاره به وضعیت تبلیغات مؤسسات آموزشی و اتفاقاتی در برخی از این موسسات می افتد، مؤسسات آموزشی را استرس‌زا تر از خودِ کنکور دانستند.
مؤسساتی که عبدالرسول عمادی معاون وزیر آموزش و پرورش هم آنها را یکی از عوامل فشار برای جلوگیری از اعمال سوابق تحصیلی دانسته و گفته است: وقتی کنکور مورد هجوم قرار می‌گیرد کل منافع موسسات کنکور به خطر می افتد بنابراین شروع به فضاسازی در جامعه می کنند.
فرهاد رهبر رئیس سابق دانشگاه آزاد نیز در زمان ریاستش بر این دانشگاه در صحبت‌هایی گفته بود: به جای برگزاری یک کنکور در سال و وارد کردن استرس به خانواده‌ها چند بار در سال امتحان بگیرید و بالاترین نمره فرد ملاک پذیرش باشد.
وی از گردش مالی 8 هزار میلیارد تومانی در کنکور خبر داده بود و گفته بود: کلاس‌های کنکور و برگزاری آزمون و مسائل این‌چنینی دارای 8 هزار میلیارد تومان گردش مالی است و به همین دلیل افرادی اجازه نمی‌دهند کنکور حذف شود.
این مسائل بحث «مافیای کنکور» را داغ کرد.
محمدرضا مخبردزفولی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در سخنانی گفته است: حتماً افرادی پشت صحنه گوناگونی دارد که هم در آموزش و پرورش و هم در آموزش عالی و هم در صدا و سیما و در همه جا نفوذ میکنند برای اینکه این جریان گردش مالی بالایی دارد. چند هزار میلیارد تومان گردش مالی این مجموعه‌ها است و همینطور از این نمی‌گذرند. ما باید خودمان را از شر کنکور خلاص کنیم. این کنکور که با این کیفیت برگزار میشود که داشته‌های علمی دانش‌آموز را ارزیابی نمی‌کند.
قاسم احمدی لاشکی نماینده مجلس نیز گفته است: مجلس زیر بار اینکه فلان موسسه مافیای کنکور است نخواهد رفت بنابراین چون اموزش و پرورش مجوزها را صادر می کند باید این مساله را بررسی کند.
ابراهیم خدایی رئیس سازمان سنجش هم در سخنانی گفته است: در این میان یک خلط مبحثی صورت گرفته که آیا از ماجرای کنکور، سازمان سنجش منتفع میشود؛ باید بگویم سازمان سنجش یک دستگاه دولتی است، حقوق من مشخص است که از کجا و چقدر می‌گیرم. سازمان سنجش که درآمد جدایی ندارد. دریافتی‌های ما مستقیما وارد خزانه میشود و به اندازه حقوق اعضا و هزینه‌های جاری از خزانه باز می‌گردد. مگر من می‌توانم به یک نفر 10 تومان اضافه و کم بدهم؟ همه اینها بر اساس ضوابط و قوانین است. من همیشه گفتم که ما موافق حذف کنکوریم. اصلا همه موافق حذف امتحان هستند؛ شما اگر بتوانید به مدلی برسید که بدون حذف امتحان، بدون آزمون و غربال یک امتیازی را تقسیم کنید که این ایده‌آل است.
* راهکارهایی برای حذف یک آزمون بزرگ
مخبر دزفولی با بیان اینکه در آموزش و پرورش و سایر نهادهای مرتبط بر روی این موضوع و بحث جایگزینی کنکور کار شده، گفته است: ما مرکزیتی در شورای عالی انقلاب فرهنگی درست کرده ایم که برای همین موضوع سامان بخشیدن به مسئله آزمون در کشور و مدتی است که شروع کرده‌اند. من چون هنوز به جمع‌بندی نرسیده‌اند نمی‌توانم نتایج این کار را الان بیان کنم اما عقیده بنده این است که اگر همت کنیم آموزش و پرورش همکاری کند و آموزش عالی هم همکاری کند، همت عمومی برای این باشد که روش جایگزین مناسبی برای ارزشیابی استعدادهای ما برای ورود به دانشگاه ایجاد شود، این قابلیت وجود دارد که کنکور با این کیفیت را کنار بگذاریم.
منصور غلامی وزیر علوم هم در سخنانی گفته است: در حال حاضر آزمون سراسری در پذیرش فقط ۱۵ درصد از ورودی‌های دانشگاه‌ها نقش تعیین کننده دارد و بقیه از طریق تاثیر سابقه تحصیلی رشته مورد علاقه خودرا تعیین می کنند؛ برای حذف کنکور، وزارت آموزش و پرورش باید بتواند یک کارنامه چندین ساله از دانش آموزان دبیرستانی به ما ارائه دهد تا ما بتوانیم استعداد داوطلبان را تشخیص دهیم و کارنامه متکی به یک سال آخر نباشد تا یک دانش آموز مستعد از حق تحصیل در دانشگاه برتر محروم شود که متاسفانه هنوز این سیستم طراحی نشده، اما امیدواریم هر چه زودتر این سیستم تامین شود.
خدایی نیز راهکاری پیشنهاد داده و گفته است: باید به مدلی برسیم که بدون آزمون و غربال یک امتیازی را تقسیم کنیم، اگر نتوانیم باید غربال بگذاریم. این معیار را باید تعریف کنیم که ما چه می‌خواهیم. اگر جایگزینش هست که از همین حالا باید جایگزین کنیم؛ سازمان سنجش هم به جای نمره کنکور، از نمره روش جدید استفاده می‌کند؛ اگر هم نیست، باید روی معیارها فکر کنیم که چگونه ایجاد کنیم.
حذف کنکور به صورت ناگهانی نمی‌شود و نیازمند یک پروسه تدریجی پلکانی است که در حال انجام است و تاکنون هم با احتساب ظرفیت فنی‌حرفه‌ای و علمی کاربردی، میزان پذیرش بدون آزمون از ۹۰ درصد رد شده است.
قاسم احمدی لاشکی نماینده مجلس هم گفته است: مجلس قوانین را گذرانده و قانون حذف کنکور در سال 86 تصویب شده است اما مشکل در اجرای قانون است. در ماده 2 قانون سال 86 اعلام شد که حداکثر تا پایان سال اول برنامه پنج ساله پنجم توسعه باید کنکور به طور کامل حذف شود اما وزارت آموزش و پرورش اقداماتی را که باید انجام میداد درباره سوابق تحصیلی انجام نداد. در تبصره تاریخ دهم شهریورماه سال ۹۲ آمده است: در پذیرش دانشجو تاثیر سوابق تحصیلی به صورت تدریجی و صعودی پس از 5 سال 85 درصد پذیرش دانشجو براساس سابقه تحصیلی خواهد بود که در اجرا باز به مشکل خورد. ما تا سابقه تحصیلی درستی نداشته باشیم که بتواند جایگزین مناسب برای کنکور باشد نمی توانیم کنکور را حذف کنیم.
لاشکی درباره حذف کنکور گفته است: اول باید از آموزش و پرورش شروع کرد و زیرساخت ها باید آماده شود.
عبدالرسول عمادی معاون وزیر آموزش و پرورش هم با بیان اینکه حذف کنکور نیاز به مصوبه مجلس شورای اسلامی دارد و قانون مصوب سال 92 تحت عنوان قانون سنجش و پذیرش دانشجو نیز قانون حذف کنکور نیست، گفته است: این قانون قرار بوده کنکور را تغییر دهد و تاثیر کنکور را کم کند نه اینکه کنکور را حذف کند و روح این قانون اعمال سوابق تحصیلی در کنار کنکور بوده است. با توجه به افزایش ظرفیت دانشگاه ها بسیاری از صندلی ها در دانشگاه ها از کنکور آزاد شود و پذیرش بر اساس سوابق تحصیلی شود و در مدت 5 سال باید 85 درصد ظرفیت دانشگاه ها آزاد شود که الان نیز همین ظرفیت آزاد شده است اما ظرفیت ها در برخی دانشگاه ها بی ضابطه افزایش یافته و بیش از نیاز کشور در برخی دانشگاه ها ظرفیت ایجاد شده است.
وی گفته است: آموزش و پرورش در تولید سوابق تحصیلی ناکام نبوده بلکه مجری مصوبات شورای سنجش و پذیرش دانشجو است. آموزش و پرورش هر سابقه ای را که خواسته شده در اختیار شورای سازمان سنجش قرار داده است. این شوراست که باید درباره سوابق تصمیم بگیرد و در سالهای قبل نیز بر طبق مصوبه های این شورا آموزش و پروش عمل کرده است و کوتاهی صورت نگرفته است. اشکال یا به قانون برمی گردد یا به شورا که موظف بوده مصوبات قانونی داشته باشد.
به نظر می‌رسد نهادی بالادستی باید برای بررسی مساله بود و نبود مافیای کنکور دست به کار شود.
