تحول صنعت چای داخلی با حمایت ویژه دولت تدبیر و امید/کاهش واردات چای

پایگاه اطلاع رسانی استانداری گیلان در گفت و گوی اختصاصی با حبیب جهانساز رئیس سازمان چای کشور، آخرین وضعیت تولید چای و موضوعات مربوط به این حوزه را بررسی کرده است. این گفت و گو را در ادامه می خوانید.

زمانیکه این مسئولیت را عهده دار شدید چه دغدغه هایی در حوزه چای داشتید؟

فعالیت در حوزه بهبود تولیدات گیاهی موجب شد که من شناخت کافی از محصول چای داشته باشم. از اواخر سال 79 انحلال سازمان چای و خصوصی سازی به نوعی موجب متزلزل شدن شاکله صنعت چای شد و در این بین بیشترین آسیب را چایکاران دیدند چراکه بازار به سمت و سوی واردات رفت.

احیاء باغات چای، ارتقاء کیفیت چای خشک که مستلزم ساماندهی کارخانجات چای می باشد و همچنین مدیریت بازار از جمله مهمترین دغدغه های من در زمان ورود به سازمان چای بود.

برداشت برگ سبز چای در چه بازه ای انجام می شود؟

برداشت برگ سبز چای از اوایل اردیبهشت آغاز می شود و تا پایان مهر ماه ادامه دارد. عملیات برداشت چای در سه فصل تحت عنوان چین بهاره، تابستانه و پاییزه انجام می شود. در کمتر از 8 ساعت پس از برداشت، چای باید به کارخانه منتقل شود تا عملیات فرآوری آن به خوبی صورت گیرد.

امسال تاکنون حدود 101 هزار تن برگ سبز چای برداشت شده است که ارزش ریالی آن به 201 میلیارد تومان می رسد و از این میزان مبلغ 130 میلیارد و 700 میلیون تومان بهای برگ سبز چای به چایکاران پرداخت شده که معادل 64.8 درصد مطالبات چایکاران است و مابقی بهای برگ سبز چای نیز به زودی واریز می شود.

دولت تدبیر و امید در سال های اخیر به منظور حمایت از چایکاران، خرید تضمینی را در دستور کار قرار داد که این امر تحولی بزرگ در حوزه چای کشور رقم زد و هر مقدار که برداشت شده خرید تضمینی صورت گرفته است.

قیمت تضمینی خرید هر کیلو برگ سبز چای درجه یک 2 هزار و 729 تومان و درجه دو یک هزار و 528 تومان است.

در دولت تدبیر و امید نسبت به گذشته، نرخ خرید تضمینی چای چه میزان افزایش پیدا کرده است؟

ابتدای سال 92 میانگین خرید تضمینی هر کیلو برگ سبز چای 815 تومان بود که در سال 96 به یک هزار و 816 تومان افزایش پیدا کرد. این رقم بیانگر رشد 108 درصدی نرخ خرید تضمینی است.

این روند رو به رشد در سال 97 نیز ادامه پیدا کرد و 4 درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافت.

دولت تدبیر و امید اهتمام ویژه ای به حمایت از محصولات استراتژیک بویژه چای دارد و این امر موجب رضایتمندی چایکاران و احیاء مجدد مزارع شده است.

چه میزان از باغات چای رها شده در سال های گذشته، درپی سیاست های حمایتی دولت های یازدهم و دوازدهم احیاء شدند؟

طی این سال ها حداقل 2 هزار و 500 هکتار از اراضی رها شده مجددا زیر کشت چای رفتند. در نیمه دوم سال و پس از اتمام چین تابستانه، انجام عملیات بهزراعی در 1500 تا 2000 هکتار از مزارع چای در برنامه قرار دارد تا مجددا این اراضی به چرخه تولید برگردند.

تامین منابع مالی و احیاء صندوق حمایت از توسعه صنعت چای که هم اکنون 56 میلیارد تومان سرمایه دارد را می توان به عنوان یکی دیگر از اقدامات حمایتی دولت تدبیر و امید از چای برشمرد. دولت هم سهم خود و هم سهم کشاورز را برای احیاء این صندوق متقبل شد و به این ترتیب امکان ارائه تسهیلات ارزان قیمت با کارمزد 4 درصد به چایکاران و کارخانه های چای فراهم آمد.

در مجموع طی سه سال گذشته بالغ بر770 میلیارد تومان تسهیلات در حوزه چای پرداخت شده است.

چقدر برای ترویج مصرف چای ایرانی و گنجاندن این محصول در سبد خانوار تلاش کردید؟

خوشبختانه چای تولید داخل توانسته جایگاه خوبی در بازار پیدا کند. تا قبل از سال 92 انبارها پر از چای سنواتی بود در حالیکه اکنون بازار خوبی برای چای ایرانی به وجود آمده و چیزی در انبارها نمی ماند. حدود 35 کارخانه تولید چای گیلان موفق به برندسازی شده اند. امروز حتی چای نسبتا ضعیف داخلی روی دست باغدار نمی ماند زیرا به اندازه کافی تقاضا وجود دارد.

شرایط به وجود آمده حاصل حمایت دولت، تلاش جمعی رسانه ها، سازمان چای، سندیکای کارخانجات و اتحادیه چایکاران است.

چای تولید داخل به دلیل شرایط اقلیمی شمال کشور خوش طعم و خوش رنگ است و چایکاران کشور از هیچگونه آفت کشی برای به بار آوردن محصول استفاده نمی کنند.

انتظار داریم تمامی آحاد جامعه با مصرف محصول داخلی از کشاورزان و تولیدکنندگان کشور حمایت کنند و تا حد امکان از مصرف آن دسته از محصولات وارداتی که مشابه داخلی دارند خودداری نمایند.

چای داخلی حاصل دست‌رنج 55 تا 60 هزار خانوار است و 200 هزار نفر در گیلان مشغول فعالیت در حوزه چای هستند.

چقدر بر عملکرد کارخانه های چای نظارت دارید و تلاش می کنید با حفظ کیفیت چای از تغییر ذائقه مردم و گرایش آن ها به مصرف چای خارجی جلوگیری به عمل آورید؟

در سطح باغات با روش هایی همچون بهزراعی و مدیریت باغ کیفیت را کنترل می کنیم. از آن جاییکه سالانه در چندین نوبت از باغات چای محصول برداشت می شود، باید تامین مواد مغذی خاک در زمان مناسب انجام شود و یا به عبارتی خاک در وضعیت فیزیکی و شیمیایی مناسبی قرار بگیرد.

امسال طی قراردادی با موسسه تحقیقات چای کشور تدوین نقشه حاصلخیزی چای انجام شد و به این ترتیب بر اساس آزمون های خاک مشخص می شود که چه برنامه ای باید برای تغذیه خاک به اجرا گذاشته شود.

برای کارخانه ها نیز دوره های آموزشی متعددی از سوی سازمان چای، سازمان استاندارد و ادارات بهداشت تدارک دیده می شود و همچنین ناظر ما در کارخانه ها بر فرآیند خرید و فرآوری محصول چای نظارت می کند.

همه کارخانه ها ملزم به بکارگیری کارشناس فنی هستند و استقبال صورت گرفته از چای داخلی نشان دهنده این است که کیفیت محصولات در سطح خوبی قرار دارد.

در حال حاضر چای تولید داخل چه مقدار از نیاز کشور را پوشش می دهد؟

سالانه به طور متوسط 25 هزار تن چای خشک در کشور تولید می شود . سال 92 ضریب خوداتکایی ما در چای 16 درصد بود که در پایان سال 96 به 22 درصد رسید و انتظار داریم بتوانیم این ضریب را به 35 درصد افزایش دهیم.

چای مورد نیاز کشور سالانه 105 تا 110 هزار تن می باشد که به اندازه ما به التفاوت آن با حجم تولید داخل باید واردات صورت بگیرد.

در سال های 95 و 96 حدودا سالی 157 هزار تن واردات رسمی چای بر اساس آمار گمرک انجام شد. ناگفته نماند که با شرایط ارزی کنونی و مقرون به صرفه نبودن واردات، انتظار می رود اوضاع به نفع چای تولید داخل شود.

در سال های گذشته بحث الزام دستگاه های اجرایی به مصرف چای ایرانی مطرح شد. چه اندازه اقدام عملی در این زمینه صورت گرفت؟

امسال نیز معاون اول رئیس جمهور تمامی دستگاه های اجرایی را ملزم به مصرف چای ایرانی کرد و با وجود بخشنامه هایی مبنی بر ممنوعیت مصرف آن دسته از محصولات خارجی که مشابه داخلی دارند در دستگاه های اجرایی، چای داخلی نیز مورد حمایت قرار گرفت.

اگر مدیران دستگاه های اجرایی کشور مقداری بر عملکرد عوامل خرید و کارپردازان دقت کنند، نظارت بر اجرای این بخشنامه کار دشواری نیست.

سازمان چای اعلام آمادگی کرد که در صورت خرید تجمیعی دستگاه ها، نظارت کیفی و فنی را بر عهده می گیرد و نظارت اجرایی نیز از سوی سندیکای کارخانجات انجام می شود.

سازمان چای کشور چه تعداد ادارات در سطح کشور دارد؟

مجموعا 10 اداره چای داریم که دو مورد از آن ها در شهرستان های رامسر و تنکابن مازندران و مابقی در گیلان واقع شده اند.

خرید محصول، بهبود کیفیت باغات و آموزش بهره برداران از جمله فعالیت های این ادارات است.امورات مربوط به تنظیم بازار نیز با همکاری ادارات جهاد کشاورزی در سراسر کشور انجام می شود.

آیا مراکز تحقیقاتی چای تا کنون بررسی هایی برای افزایش سطح زیر کشت چای با استفاده از ظرفیت سایر استان ها به جز گیلان و مازندران انجام داده اند؟

در حال حاضر برنامه ای مبنی بر کشت چای در دیگر استان های کشور وجود ندارد اما قطعا در سال های گذشته تحقیقات گسترده‌ای در این رابطه صورت گرفته و نهایتا تنها گیلان و مازندران برای کشت برنج مناسب تشخیص داده شدند. کشت چای ویژگی های اقلیمی خاصی را می طلبد و به عنوان مثال در استان هایی که زمستان های بسیار سرد و تابستان های بسیار خشکی دارند قابل انجام نیست. این محصول نیازمند آب و رطوبت فراوان است و به همین دلیل تنها در این دو استان توسعه پیدا کرد.

با توجه به اینکه همواره احتمال بروز خسارت در باغات چای بر اثر شرایط آب و هوایی وجود دارد، چه میزان تلاش کردید که چایکاران را به استفاده از خدمات بیمه ترغیب کنید؟

از 25 هزار هکتار اراضی چایکاری حدود 900 هکتار از طریق آبیاری و مابقی بصورت دیم کشت می شوند که این اراضی بدلیل قرار گرفتن در سطح شیب دار امکان تامین آب برایشان میسر نیست. با تغییرات آب و هوایی که اتفاق افتاده بعید نیست که باغات دچار خسارت ناشی از خشکسالی شوند و یا هر چند سال یکبار سرمای غیر منتظره به آن ها آسیب وارد کند؛ همانطور که امسال هر دو مورد با هم اتفاق افتاد.

از آنجاییکه پیش بینی چنین رخدادی را می کردیم، سال گذشته از طریق منابع صندوق تخصصی چای برای کلیه باغات بیمه فراگیر انجام دادیم.

قرار شد وجهی که بابت بیمه از طرف چایکار پرداخت می کنیم به صورت اقساط از بهای برگ سبز چای کسر شود اگرچه ممکن است در این بین کشاورزانی که محصولشان آسیب ندیده مقداری ناراضی باشند اما در مجموع این رویکرد به نفع چایکارانی است که متضرر شده اند.

با توجه به اینکه همچنان کشت چای بصورت سنتی و با مصرف آب فراوان در حال انجام است، آیا با بهره گیری از تکنولوژی های روز دنیا نمی توان شیوه نوینی برای کشت در پیش گرفت که ضمن حفظ کیفیت بتوان هزینه ها را کاهش داد؟

در دنیا شیوه های مختلف آبیاری وجود دارد که بکارگیری آن ها بستگی به نوع اقلیم دارد. به عنوان مثال در مناطقی که رطوبت زیر 65 درصد باشد عملا امکان کشت بارانی وجود ندارد اما در استانی مانند گیلان که معمولا رطوبت بالای 85 درصد دارد، می توان از این شیوه استفاده کرد و فعلا این بهترین راه است. البته مطالعاتی توسط موسسه تحقیقات چای انجام شده که منابع آن از طریق صندوق حمایت از توسعه صنعت چای تامین گردید و نتایج بدست آمده، آبیاری قطره ای را تجویز کرد.

 امیدواریم که امسال بتوانیم بصورت پایلوت این شیوه را به اجرا بگذاریم تا در صورت موفقیت نسبت به توسعه آن در سال های آتی اقدام شود.

تا چه اندازه تلاش کردید از ظرفیت رسانه ها برای اطلاع رسانی مناسب در حوزه چای استفاده کنید؟

در این شرایط اقتصادی سخت که دولت با تمام توان در حال خدمت رسانی به مردم و کشور است باید عملکرد دولت به موقع و به خوبی اطلاع رسانی شود. از این رو سازمان چای تعامل بسیار خوبی با رسانه ها برقرار کرده و به محض اتخاذ تصمیمات جدید و یا انجام هرگونه پرداخت، اطلاع رسانی لازم انجام می شود.

اگر انتقادی از شما و یا سازمان چای کشور صورت گیرد چه واکنشی نشان خواهید داد؟

من هرگز نسبت به انتقادات موضع گیری تند و شتاب زده نداشته ام. اگر انتقاد سازنده باشد قطعا وارد است. به طور طبیعی در همه حوزه ها مشکلات و نواقصی وجود دارد و وقتی نقدی مطرح می شود ما در مرحله اول عیب را از خودمان می‌بینیم که شاید آنطور که باید عمل نکردیم و یا پیگیری به موقع نداشتیم اما انتظار داریم نقدها منصفانه باشند.

و سخن پایانی...

از سال 92 تحولات بسیار خوبی در زمینه کشاورزی اتفاق افتاده است. با وجود اینکه در سال های قبل منابع مالی بیشتری در اختیار بود، مدیریت درستی صورت نگرفت اما اکنون نگاه علمی و فنی وزارت جهاد کشاورزی علیرغم محدودیت های اعتباری توانسته نتایج خوبی رقم بزند.

افزایش میزان فروش چای خشک از 19 هزار تن به 22 هزار تن ، رسیدن حجم تسهیلات پرداختی به کارخانجات از صفر به 45 میلیارد تومان ، کاهش واردات چای و افزایش مساحت باغات چای از 17 هزار و 500 هکتار به 22 هزار هکتار تنها گوشه ای از تحولات حوزه چای در طول فعالیت دولت تدبیر و امید است.