ترامپ با توافق هسته ای چه خواهد کرد؟

این روزها موضوع چگونگی برخورد دونالد ترامپ رئیس جمهوری منتخب آمریکا با برجام سخن هر نشستی است. همه نشست ها، گفت‌وگوها، میزگردها، برنامه های ماهواره ای و مقاله های روزنامه ها تنها برنامه شان در این باره است که آیا ترامپ می تواند تفاهم به دست آمده درباره برنامه هسته ای ایران (برجام) را به طور یک طرفه نادیده بگیرد یا نه؟

ترامپ در تبلیغات انتخاباتی خود گفته بود که برجام را پاره خواهد کرد. آنچه گفته ترامپ درباره پاره کردن برجام را بیشتر تقویت می کند رای به تمدید تحریم ها در مجلس سنای آمریکا است. نمایندگان حزب جمهوریخواه آمریکا که اکثریت کرسی های مجلس را در دست دارند به تمدید تحریم های ایران به مدت 10 سال رای مثبت دادند.

این در حالی است که ایران برنامه های آمریکا را رصد می کرد و چشم به راه بود تا همه تحریم های آمریکایی وبین المللی یکباره برچیده شود.به ویژه که مفاد بیانیه شماره 2213 شورای امنیت که همگان به آن رای مثبت دادند این بود که به تدریج تحریم ها علیه ایران به مدت 7سال برچیده خواهد شد. اما اکنون بیانیه هایی به تصویب می رسند که دربردارنده قانون تمدید تحریم ها علیه ایران هستند.

با سنگرگیری یکی از جناح های سنای آمریکا که هماهنگ با دولت جدید آمریکا پیش می رود آشکار شد زمانی که مصوبه سنای آمریکا رنگ قانونی و اجرایی خواهد یافت دیگر مانند وعده های انتخاباتی نخواهد بود. اما تاکنون این مصوبه آمریکا رنگ اجرایی به خود نگرفته است. مصوبه ای که می توان گفت نادیده گرفتن عملی برجام است و گام آغازین برای نادیده گرفتن عملی تفاهم به دست آمده در برجام است. اینجا پرسشی که به ذهن می رسد این است که آیا ترامپ برجام را نادیده خواهد گرفت؟ برای پاسخ به این پرسش باید چند موضوع را در نظر گرفت.

نخست این که برجام تفاهمی بین چند کشوربوده و ماهیت جهانی دارد و در شورای امنیت درباره آن رای گیری شده و شورای امنیت آن را پذیرفته است. دوم اینکه 2 طرف مذاکره تنها 2 کشور ایران و آمریکا نیستند. بلکه جز آمریکا، کشورهای فرانسه، انگلیس، آلمان، روسیه، چین، هم در آن نقش داشتند. سوم اینکه یک سال ونیم از تفاهم به دست آمده و حدود یک سال از اجرایی شدن آن می گذرد. چهارم اینکه ساختار تازه گروه اقتصادی در دولت جدید امریکا که ترامپ آنها را برگزیده است و نیز دیگر چیزهایی که تا امروز به دست آمده است نشان از این دارد که بسیاری درباره اینکه که ترامپ برجام را نادیده خواهد گرفت یا او هرگز نخواهد توانست در عمل آن را نادیده بگیرد، نگاه متفاوتی دارند.

در پاسخ به سوال نخست و دوم می توان چنین گفت که چنانکه می بینیم همه کشورهای عضو گروه 5+1به جز آلمان کشورهایی هستند که شورای امنیت از آنها تشکیل می شود. شورای امنیت بود که به برجام چهره بین المللی داد. عقب نشینی آمریکا از این گروه دودش به چشم خود آمریکا خواهد رفت نه ایران. نباید چنین انتظاری داشت که دیگر کشورهای عضو شورای امنیت و آلمان همسو با دولت تازه کار آمریکا پیش روند و همه آنچه را که آمریکا در اندیشه دارد به اجرا درآورند. به ویژه که آلمان چندان میانه خوشی با این رویکرد دولت تازه آمریکا ندارد.

این در حالی است که دولت گذشته آمریکا (دولت اوباما) پیشتر گفته بود که هر گونه مخالفت و مانع تراشی با برجام را وتو و تمام قد از برجام پشتیبانی خواهد کرد. دولت اوباما همچنین ابراز داشته بود که از هر نوع گفت و گویی برای رسیدن به تفاهم مورد نظر پشتیبانی خواهد کرد. این رویکرد دولت اوباما نشان از این می داد که ترامپ نخواهد توانست پا روی برجام نهاده و آن را نادیده بگیرد. زیرا دیگر کشورهای گروه 1+5 اجازه چنین کاری را به آمریکا نمی دهند. این همان نقطه ناتوانی ترامپ و دولت او است. ترامپ نمی تواند برجام را نادیده بگیرد. زیرا سیاست ها و قلدرمابی های دولت های بزرگ دیگر به مزاج دیگر کشورها خوش نمی آید.

در پاسخ به سوال سوم و چهارم باید گفت: یک سال که از اجرایی شدن برجام می گذرد. این به مفهوم آن است که همه کشورهای که با ایران رابطه اقتصادی دارند بویژه کشورهای گروه 1+5 از جمله چین و روسیه که در برجام دست داشتند مسیرهای زیادی را پیموده اند تا با اجرایی شدن برجام پیوند خود با ایران را تا این اندازه پیش ببرند. آسان نخواهد بود که ایران از منافع اقتصادی خود دست بردارد تنها به این خاطر که دولت تازه آمریکا برجام را نادیده می گیرد.

با توجه به مسائلی که گفته شد می توان گفت کسی که تصمیم گیری های ترامپ رییس جمهمور منتخب آمریکا را در برگزیدن وزیران خود در نظر بگیرد خواهد دید که بیشتر آنها گرایش ها اقتصادی دارند. حتی وزیر امور خارجه دولت ترامپ که بدون تردید از پست بالایی در دولت ترامپ برخوردار خواهد بود، گرایش اقتصادی دارد.

ترامپ در نخستین گام مردی با نام رکس تیلرسون رئیس شرکت اکسون موبایل را که گرایش اقتصادی سرسختانه ای دارد و بازار نفت را در اولویت کارهای خود قرار داده نامزد وزارت امور خارجه کرده است. این در حالی است که شرکت های آمریکایی بسیاری چشم به نفت ایران دوخته اند؛ شرکت هایی که به تازگی راهی برای رسیدن به نفت ایران پیدا کرده اند.

افزون بر این، حرف هایی گفته می شود در این باره که ترامپ گرایش زیادی نسبت به روسیه دارد و پیشتر بالاترین نشان افتخار را از سوی روسیه دریافت کرده است. در کنار اینها باید پذیرفت که روسیه کشوری است که نمی شود آن را در معادلات هسته ای ایران که هم اکنون چالش آمیز ترین مساله است، نادیده گرفت.

از همه این گفته ها می توانیم نتیجه بگیریم که برخی تحلیل گران و ناظران چنین می پندارند که اینکه ترامپ برجام ر نادیده می گیرد. سنای آمریکا قانون تحریم ایران را برای 10 سال دیگر تمدید می کند. همه اینها تنها روی کاغذ ارزشمند است اما در میدان کار اوضاع چیز دیگری است. چه بسا ترامپ با این پیش گویی ها می خواهد برنامه های سیاسی و اقتصادی خود را در مدت زمان کوتاهی از عمر دولت خود عملی سازد. بالاترین خواسته ترامپ در این زمینه وارد کردن زیان های اقتصادی ایران به سود شرکت های آمریکایی است. همچنین این کار ترامپ دستاوردهای سیاسی دیگری نیز دارد که در بسیاری از تصمیم گیری های سیاسی، اقتصادی و نظامی منطقه پیامدهای گوناگونی خواهد داشت.

منبع: تسنیم