نوروز در چهارمحال و بختیاری از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده است و اقوام ترک، لُر و فارس در این استان با آئین‌های زیبایی قبل و بعد از آغاز فصل بهار این ایام را در کنار خانواده و دوستان جشن می‌گرفتند.
امروزه شاهد هستیم که چشم و هم‌چشمی رسومات زیبای اقوام چهارمحال و بختیاری را به حاشیه برده است و عید این روزها دیگر زیبایی‌ها و شادی‌های گذشته را به‌همراه ندارد.
در قدیم‌الایام دو هفته قبل از عید نوروز چند ظرف حبوبات و غلات از جمله گندم، ماش، عدس و... را سبز میکنند و این سبزه‌ها در سفره هفت‌سین، خانه نوعروسان و بر روی قبور درگذشتگان استفاده میشود.
اهالی یکی از روستاهای چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در شهرکرد، اظهار کرد: زمانی که کودک بودم، شب قبل از عید که در استان و در بین مردم به شب علفا معروف بود، همراه سایر دختران روستا به‌طرف آب‌های روان می‌رفتیم و سبزه‌هایی که در کنار جوب‌های آب روییده بود را می‌کندیم و به خانه می‌آوردیم تا به‌عنوان سبزی در سفره هفت‌سین استفاده کنیم.
یکی دیگر از رسوماتی که در بین مردم چهارمحال و بختیاری در شب علفا و قبل از سال تحویل وجود داشت و هم‌چنان برخی از مردم استان این آئین را برگزار میکنند، آئین چراغ‌بران است.
آئین چراغ‌بران در چهارمحال و بختیاری
اهالی نقاط مختلف استان چراغی را تهیه و به بقاع متبرکه می‌بردند و چراغ به‌دست خادم آن بقعه یا سیدی روشن می‌شد و مردم معتقد بودند اگر چراغ تا قبل از سال تحویل خاموش شود، برای اهالی آن خانه سال خوبی در انتظار نیست.
گفتنی است؛ چراغ تا زمان پایان سوخت در خانه‌ها روشن می‌ماند.
خانه‌تکانی در گذشته بدین صورت بود که قالی‌های دستباف بانوان از ایوان آویزان و باچوب گرد و خاک آن تکانده می‌شد و مردم در برخی روستاها با درست کردن کاهگل و گرفتن ترک‌های دیوار، تعویض طاقچه‌پوش‌ها و شستن پرده‌ها به خانه خود تازگی می‌دادند.
یکی از اهالی شهرکرد در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با اشاره به رسومات گذشته چهارمحال و بختیاری در نوروز، اظهار کرد: شب قبل از تحویل سال در روستاهای اطراف استان دیگ بزرگی از پلو و خورش پخته برای دختران ازدواج‌کرده، تازه عروسان و خواهران ازدواج‌کرده مرد خانه فرستاده می‌شد.
وی ادامه داد: مقداری از این غذا تا روز اول و دوم عید در خانه نگهداری می‌شد و اقوام و نزدیکانی که برای تبریک عید به خانه می‌آمدند، کمی از این غذا توسط اهالی خانه گرم می‌شد و با‌عنوان تازه کردن نمک از مهمانان نوروزی پذیرایی می‌کردند.
این بانوی هم‌استانی خاطرنشان کرد: قبل از آغاز سال نو بانوان هنرمند استان اقدام به پخت کاکولی و آماده کردن گندم برشته برای پذیرایی از مهمانان نوروزی می‌کردند.
قائدی افزود: یکی از رسومات زیبای برخی از مناطق چهارمحال و بختیاری به‌نام طوطو یا تُخ تُخی بود که کودکان در شب قبل از نوروز با عبور از پشت‌بام‌ها پارچه‌ای را با خود به‌همراه می‌بردند و با نخ آن را از پنجره یا دریچه‌هایی که در سقف خانه همسایه‌ها و اقوام وجود داشت، می‌انداختند و اهالی خانه بدون اینکه متوجه شوند پارچه متعلق به چه کسی است، در پارچه تخم‌مرغ، پول، کشمش و یا گردو قرار می‌دادند و آن را گره می‌زدند و با کشیدن نخ، اطلاع می‌دادند که پارچه را بالا بکشند.
وی در پایان گفت: رسومات بسیاری زیبایی در گذشته وجود داشت که امروز با توجه به گذشت زمان به فراموشی سپرده شده است و جای آن را به رسومات غلطی داده است و نوروز امروزه به جای اینکه شادی به‌همراه داشته باشد، باعث بروز مشکل برای برخی از خانواده‌ها شده است.
یکی از شیرین‌ترین رسومات در عید نوروز برای همه و به‌ویژه کودکان که هم‌چنان نیز پابرجاست گرفتن عیدی از بزرگ‌ترها است.
بزرگ‌ترهای فامیل قبل از سال نو با تهیه اسکناس نو و قرار دادن آن در قرآن، پس از آغاز سال نو و تحویل سال به کوچک‌ترها عیدی می‌دهند و برخی از افراد پول‌هایی که از لای قرآن به‌عنوان عیدی دریافت میکنند را تا سال‌ها به‌عنوان برکت کیف‌پول همراه خود نگه می‌دارند.
رسومات دیگری از جمله چهارشنبه‌سوری، حضور بر مزار درگذشتگان در پنج‌شنبه آخر سال، شنبه گردش، سیزده بدر در بین مردم ایران مرسوم است.
زهره عطایی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در شهرکرد با بیان اینکه آغاز سال نو شروع دوباره‌ای برای طبیعت و افراد است، اظهار کرد: مردم ایران از دیرباز با خانه‌تکانی به استقبال بهار می‌روند و اولین جایی که در خانه‌تکانی به سراغ آن می‌روند مکان‌هایی است که دور از دید و مخفی است.
وی با تأکید بر اینکه خانه‌تکانی یک سنت پسندیده در بین اقوام ایرانی است، عنوان کرد: باید تلاش کنیم در آغاز سال نو افکار منفی و کدورت در بین اعضای خانواده و فامیل را از بین ببریم و در کنار خانه‌تکانی یک خودتکانی نیز داشته باشیم.
مدرس و مشاور خانواده با بیان اینکه گاهی چشم و هم‌چشمی و تهیه مقدمات عیدنوروز باعث ایجاد کدورت در بین اعضای خانواده میشود، افزود: گاهی هزینه‌های هنگفت برای تعویض وسایل منزل و خرید عیدنوروز باعث ایجاد کدورت در بین افراد خانواده میشود و یا حتی رفتارهای نمایشی در رویارویی با اقوام نیز موجب ایجاد بحث و جدل در بین والدین و فرزندان میشود.
عطایی با اشاره به اینکه مقایسه زندگی خود با دیگران باعث ایجاد دغدغه و سلب آرامش از خانواده میشود، گفت: شاهد هستیم برخی از افراد جامعه که سطح درآمدی بالایی ندارد به‌واسطه چشم و هم‌چشمی تلاش میکنند تا به هر طریقی سطح زندگی خود را به افراد ثروتمند جامعه نزدیک کنند.
وی با تأکید بر اینکه هر فرد به اندازه تعداد سلول‌های مغزی خود می‌تواند کارهای خلاقانه و ابتکاری انجام دهد، بیان کرد: ایجاد تنوع در زندگی یک کار بسیار عالی است و مادر خانواده می‌تواند با هم‌فکری سایر اعضای خانواده با کمترین هزینه و امکانات موجود، با نوآوری در دکوراسیون خانه تغییر ایجاد کند.
مدرس و مشاور خانواده در پایان تأکید کرد: بهترین هدیه در سال جدید لبخند و اخلاق نیکو برای اعضای خانواده، دوستان و فامیل است، بنابراین سعی کنیم با بالا بردن آستانه تحمل خود و سادگی و همدلی زندگی همراه با آرامش را برای خود و سایر اعضای خانواده فراهم کنیم.
