حال و هوای این روزهای شهرها متفاوت از روزهای مشابه در سال‌های گذشته است. این روزهای ما انگار در چند دهه اخیر سابقه نداشته و به یکباره با مفهومی به نام «قرنطینه خانگی» مواجه شده‌ایم. واژه‌ای که تنها مختص برخی بیماری‌ها و آن هم در شرایط محیط بیمارستانی برای تعداد اندکی از افراد قابل اجرا بود.
اما شیوع ویروس کرونا فضایی را رقم زده است که تک تک افراد جامعه با آن درگیر هستند. روزهای پایانی سال در حالی خود را به روزهای آغازین سال گره می‌زند که قرار است این قرنطینه خانگی تا آخر تعطیلات نوروز مهمان ما باشد. با این وجود در گوشه‌ای از شهرها و حتی بزرگراه‌های کشور مشاهده می‌کنیم که برخی از هم‌میهنانمان، پیشگیری از بیماری کرونا را جدی نگرفته‌اند و سخت در پی برگزار کردن آداب و رسوم عید هستند!
این روزها که بحث قرنطینه در کشور ما داغ است، فارس با ۳ جامعه‌شناس و روانشناس به گفت‌وگو نشست. آن‌ها به ما می‌گویند که آیا قرنطینه شهرها در کشور ما امکانپذیر است یا نه.
مجید ابهری استاد دانشگاه، آسیب‌شناس اجتماعی و متخصص علوم رفتاری، امیرمحمود حریرچی، عضو هیأت علمی دانشکده علوم بهزیستی و توانبخشی و مددکار اجتماعی و سیما فردوسی، روانشناس و استاد دانشگاه شهید بهشتی تهران هر یک از زاویه‌ای به تبیین این مسأله پرداختند.
ابهری: قرنطنیه برای کشور ما اجرایی و کاربردی نیست
مجید ابهری، استاد دانشگاه با اشاره به حضور برخی مردم برای خریدهای شب عید در بازار و شلوغی برخی خیابان‌های شهر می‌گوید: آداب و رسوم فرآیندهای بسیار ارزشمند فرهنگی هستند که تمام آن‌ها باعث بقای جامعه بافرهنگ می‌شود. متاسفانه در سال جاری با ورود ویروس کرونا و گسترش آن در کشور باید توجه داشته باشیم که از برگزاری مراسم نوروز به طور جدی خودداری کنیم.
او با اشاره به اینکه باید صله رحم در این روزها به صورت تلفنی یا اینترنتی برگزار شود، می‌افزاید: دیدوبازدیدها، دست دادن‌ها و روبوسی‌ها هر چند در آداب و رسوم ما ریشه کهنی دارد، اما باید تا ریشه‌کنی ویروس کرونا به طور جدی از آن خودداری کرد. در این اثنا به خاطر کمرنگ بودن اعتماد اجتماعی به مسؤولان دولتی، مردم آن‌طور که باید به راهنمایی‌ها و دستورات آن‌ها گوش و اجرا نمی‌کنند.
ابهری ابراز می‌دارد: دولت برای کاهش بیماری و آمار مرگ و میر در جامعه از مردم می‌خواهد از خروج غیرضروری و بدون نیاز به خیابان‌ها خودداری کرده و در خانه‌ها بمانند. البته با توجه به خریدهای شب عید مشاهده می‌کنیم خیابان‌ها به شلوغی سال گذشته نیست، ولی باز هم با توجه به اوضاع خطرناک فعلی شلوغ بوده و خطر گسترش این ویروس را به وجود آورده است.
او با اشاره به اینکه برخی افراد این بیماری کشنده را به شوخی گرفته‌اند، درباره قرنطینه کردن شهرها به ویژه شهر تهران می‌گوید: قرنطنیه برای کشور ما اجرایی و کاربردی نیست؛ چرا که مشارکت اجتماعی در جامعه ما در مرحله نوزادی است. علاوه بر این نکته مانع اصلی دیگری وجود دارد و آن مشکلات مالی برای خانوارهای کم درآمد یا فاقد درآمد مناسب است. در این شرایط دولت برای افراد روزمزد باید وام یا یارانه کرونا پرداخت کند.
این استاد دانشگاه خاطرنشان میکند: کمرنگ بودن همدلی در لایه‌های مرفه نسبت به اقشار کم‌درآمد موجب بیشتر شدن فاصله و عمیق‌تر شدن شکاف طبقاتی می‌شود. همچنین مسافرت‌های غیرضروری و تفریحی موجب آلوده‌سازی مناطق پاک کشور شده است. متأسفانه برخی مدیران ارشد در هنگامه کرونا در کشور با اندک احساس مشخصات این بیماری خود را مبتلا به کرونا اعلام کردند و با لبخندی ملیح اظهار داشتند: ماهم کرونایی شدیم!
او در پایان می‌افزاید: البته قرنطنیه تهران به صورت منطقه‌ای مقدور بوده و نیاز به همت عالی و روحیه بسیجی دارد.
حریرچی: قرنطینه کلانشهرها امکانپذیر نیست/ آموزش صحیح، مردم را به خودقرنطینگی سوق می‌دهد
امیرمحمود حریرچی، عضو هیأت علمی دانشکده علوم بهزیستی و توانبخشی با تأکید بر اینکه برخی افراد، ویروس کرونا را جدی نمی‌گیرند و بهداشت فردی را رعایت نمی‌کنند، بیان می‌دارد: این دسته افراد همان خودخواهانی هستند که پیش از این با رفتارهای تلخ خود باعث آزار دیگران می‌شدند و اکنون نیز شخصیت خود را اینگونه بروز می‌دهند.
او می‌افزاید: قرنطینه کلانشهرها از جمله تهران که جزو ۲۰ شهر بزرگ جهان است، عملاً امکانپذیر نیست. تنها تجربه جهانی در این مورد نیز کلانشهر میلان در شمال غربی ایتالیاست که آن هم به صورت محدود به ویژه در مرکز شهر با تأکید بر تردد خودروها و بستن مراکز خرید بزرگ اقلام غیرضروری رخ داد.
حریرچی ابراز می‌دارد: در مورد شهرهایی مانند تهران همین شایعه، موجب هجوم مردم به فروشگاه‌ها و مراکز خرید شد. باید توجه داشته باشیم که در مناطق جنوبی شهر که دارای تراکم جمعیتی بالایی است، قرنطینه مشکلی را حل نخواهد کرد و حتی قابل اجرا نیست. به ویژه که پای قوه قهریه هم به میان آید! در مناطق مرکزی هم که در حال حاضر مناطق تجاری و تولیدی محسوب می‌شود، کسب و کارها خود به‌خود تعطیل شده‌اند و خود مردم سیاست خلوت کردن خیابان‌ها را اجرایی کرده‌اند.
او ادامه می‌دهد: در مناطق شمالی شهر هم که دارای تراکم جمعیتی ساکنین کم است و وجود بزرگراه‌ها عملاً شاهد ترددهای کمتری هستیم. بنابراین با توجه به اینکه ما مصرف‌کننده‌های قهاری هستیم و عدم اطمینان ناشی از تجربیات متعددمان رابطه خوبی هم با تصمیم‌گیرندگان مملکتی نداریم، مناسب‌تر خواهد بود به آموزش صحیح و بجای مردم قناعت کرده و صرفاً محدودیت‌هایی در مراکز تجمع به ویژه سرپوشیده، تعطیلی ادارات دولتی و مدیریت خدمات ارائه شده ضروری و حسب اولویت را به صورت کشیک بسنده کرده و ضرر و زیان‌های ناشی از آن را مثلاً با معافیت‌های مالیاتی و پرداخت‌هایی چون حق بیکاری جبران کنیم.
عضو هیأت علمی دانشکده علوم بهزیستی و توانبخشی با اشاره به غفلت جوانان از چرخه انتقال ویروس کرونا تصریح میکند: آنچه که برای پیشگیری به ویژه توسط جوانان و میانسالان باید به انحای گوناگون رعایت شود، نه صرفاً جهت آلوده نشدن به کووید ۱۹ خودشان، بلکه اگر آلوده شده‌اند و با توجه به سنشان با حداقل علائم مواجه و یا به تعبیری ناقل سالم هستند، آن را به دیگران به ویژه حدوداً بالای ۵۰ ساله‌ها خصوصاً نزدیکان و اعضای خانواده منتقل نکنند که اگر رعایت نکنند، نشان از بدفهمی و اوج خودخواهیشان حتی نسبت به عزیزانشان است.
فردوسی: ویژگی فرهنگ ایرانی در شرایط بحران/ علم را به عمل دربیاوریم
سیما فردوسی، استاد دانشگاه شهید بهشتی تهران با اشاره به اینکه انتظار دولتمردان بر این بود که ملت ایران که ملت فهیم و هوشمندی هستند و حس همکاری میان آن‌ها بالا است، قرنطینه خانگی را رعایت کنند، ابراز می‌دارد: با یک خطر جدی روبرو هستیم و این خطر، محدود و منحصر به کشور ما نیست، بلکه ابعاد جهانی دارد. تنها راهی که شیوع بیماری کرونا را کم میکند و ابتلا به آن را پایین می‌آورد، این است که افراد در خانه بمانند و خودشان را قرنطینه کنند.
او با اشاره به توصیه‌ها و سفارش‌های مسؤولان به خصوص مسؤولان وزارت بهداشت درباره ویروس کرونا می‌افزاید: اولین سطح پیشگیری اطلاع‌رسانی و آگاهی است. وقتی دانش و آگاهی انسان بالا برود، عقل سلیم حکم میکند که از دانش برای پیشگیری استفاده کند. در واقع به زبان ساده، علم را به عمل دربیاوریم. مردم ایران نشان دادند چه مقدار در شرایط بحران همبستگی، مقاومت و استقامت دارند. خب! چرا الان این کار را نکنند؟
فردوسی با بیان اینکه ایام نوروز پیش‌رو یک استثناست، اظهار می‌دارد: باید در این زمینه اولویت‌ها را در نظر گرفت. اولویت الان با خرید شب عید نیست. اولویت شرکت در تجمعات و بازار رفتن نیست. بلکه اولویت با بهداشت کشور و پیشگیری از این بیماری مهلک است. همه باید در این بسیج ملی شرکت کنند. در این زمینه مراجع تقلید باید وارد عمل شوند و عنوان جهاد بهداشتی را مطرح کنند.
او با اشاره به ویژگی فرهنگی ایرانیان ادامه می‌دهد: فرهنگ ما یک فرهنگ جمع‌‌گراست. ما فردی فکر نمی‌کنیم، بلکه جمعی فکر می‌کنیم. انتظار می‌رود که در این شرایط هم همین طور عمل کنیم. الان فکر کنیم اگر سلامت فرد به خطر بیفتد، سلامت جمع به خطر خواهد افتاد. در این شرایط با یک بحران جمعی روبرو هستیم. بنابراین هر کس باید از بهداشت خودش شروع کند. اتاق فکر هم سریع باید تشکیل شود که چرا مردم قضیه کرونا را جدی نگرفته‌اند.
این استاد دانشگاه بیان می‌دارد: اینکه دولت قرنطینه را اجرا نکرده است، به خاطر آن است که بیماران روحی، روانی، کودکان و نوجوانان و حتی بیماران قلبی ـ عروقی و ریوی را مدنظر قرار داده است. زیرا اگر استرسی به آن‌ها وارد شود، ممکن است التهابات بیش‌تری به جامعه تزریق شود. بنابراین نمی‌خواهد اعمال فشار کند و مردم را بترساند.
او می‌گوید: ما کشوری هستیم که ادعا می‌کنیم صاحب تمدن دیرینه هستیم. پس باید اطلاع‌رسانی‌مان در این سطح باشد و نباید با اعمال فشار کار را پیش برد و نگذاریم کار به اینجا بکشد. البته قرنطینه خانگی در شهر تهران لازم است. یعنی همان خودقرنطینگی. هرکس خودش را قرنطینه کند و اگر جواب ندهد، به نظرم دولت با اعمال سخت‌گیری بیشتر از مردم بخواهد در خانه بمانند.
فردوسی تصریح میکند: اجبار بعضی اوقات جواب می‌دهد. البته این اجبار برای خوبی خودشان، سلامتی خودشان، خانواده‌شان، اقوام و همسایگانشان است. در این راستا اگر همه با دولت و مسؤولان بهداشتی کشور همکاری کنند، این فشار احساس نمی‌شود و هر کس وظیفه ملی خودش را می‌داند. البته بهتر است برای این قرنطینه شدن قوانینی هم وضع شود.
وی در پایان می‌گوید: با این وجود شرایط روزهای آینده مشخص میکند که همدلی و همکاری ایرانیان در خودقرنطینگی نتیجه داده است یا نه.
