خبرنگار: مونا معینی
گیاه نیشکر که در گویش مازندرانی به آن لَلِه شیرین می گویند شامل ۲ نوع یک و هفت ساله است که گیاه هفت ساله آن ضخیم و پرآب تر از نوع دیگرش است. این گیاه متناسب با شرایط آب و هوایی مازندران در دوره رشد به باران فراوان و آبیاری منظم نیاز دارد و در هنگام رسیدن و برداشت محصول هوا خشک و آفتابی را می طلبد.
زمستان و از اوایل دی ماه با برداشت نیشکر، کار آبگیری از این محصول انجام می شود که آبگیری و فرآوری سنتی که نیاز به ابزار خاص خود را دارد که این مراحل بدین گونه است که" تکه های ساقه نیشکر در میان چوبی استوانه‌ای شکل به نام"کِلوادار" که از تنه درخت ممرز است و با تیرک چوبی کلواتیر کوبانده می شود.
تیرکی چوبی که یک سر آن درون چوب و سر دیگر آن را به گاو یا اسب می‌بستند و حیوان با چرخیدن خود تیرک را هم می‌چرخاند. با چرخش و فشار تیرک با سطح جانبی کلوادار، نیشکر آب خود را از دست داده و با جوشاندن آب نیشکر، شکر قرمز استحصال می شود.
پس از آبگیری نیشکر تفاله‌های آن را جدا می‌کردند و آب آن را درون ظرف تو خالی چوبی به نام "نوکا" می‌ریزند. پس از پُر شدن آن آب نیشکر را با کاسه درون ظرف بزرگ مسی به نام "دِگ"می‌ریزند. برای پُر کردن دیگ مسی که گنجایش ۸۵ تا ۹۰ لیتر آب نیشکر را دارد باید صبح تا غروب کار کنند.
هر چند در سالهای اخیر کشت نیشکر در مازندران در بهنمیر، بابل، قائمشهر و برخی مناطق شرق استان مازندران انجام می شود ولی میزان آن نسبت به دهه ۶۰ بسیار کاهش یافته و سطح زیر کشت آن به کمتر از ۲۰۰ هکتار رسیده است.
هم اکنون شکر قرمز محصولی که در بازار شهرستان های مازندران عرضه می شود، معروف‌ترین نشان آن شکر قرمز تولید شده در ریکنده است.
ریکنده روستایی از دهستان کوهساران شهرستان قائمشهر که از ۸۵۰ هکتار زمین زراعی و باغی آن بیش از ۸۰ هکتار به کشت نیشکر به عنوان ماده اولیه تولید شکر قرمز اختصاص دارد و از روستاهایی در مازندران است که تولید شکر قرمز در آن نیم قرن قدمت دارد و همچنان کشاورزانی در این روستا در عرصه تولید شکر قرمز فعالیت دارند.
تاریخی بودن این فعالیت کشاورزی در روستای ریکنده باعث آن شد تا ثبت ملی شود. و در گذر زمان تلاش های بسیاری از سوی اهالی روستا برای حفظ و پاسداشت این میراث معنوی ملی انجام شد که اکنون کام مردم از آن شیرین شده است.
رئیس شورای اسلای روستای ریکنده روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار استناد نیوز در تشریح فعالیت های نیشکرکاران این روستا گفت : در حال حاضر حدود ۷۰ هکتار از زمین های کشاورزی این روستا به کشت نیشکر اختصاص دارد و از هر یک هزار متر مربع ۶۰۰ تا ۷۰۰ کیلو محصول برداشت می شود.
بهرام واگذاری افزود: نیشکر از سالهای قبل جزو اصلی ترین محصولاتی بود که در اراضی کشاورزی روستای ریکنده کشت می شد اما طی سالها به دلایلی از جمله بی رونق بودن بازار فروش آن برای مدتی کشاورزان روستا رغبتی به کشت این محصول نداشتند و سطح زیر کشت کاهش یافت.
وی ادامه داد: اما طی سالهای اخیر با انجام اقدامات رسانه ای و تبلیغاتی و حتی برگزاری جشنواره های مختلف معرفی برند نیشکر ریکنده به شهروندان در اقصی نقاط مازندران و حتی کشور اکنون این روند نزولی کشت محصول تغییر کرده است و افزایش سطح زیرکشت را شاهد هستیم.
رئیس شورای اسلای روستای ریکنده گفت :به طوریکه سطح زیر کشت با افزایش ۲ برابری از ۳۵ به ۷۰ هکتار رسیده است و اهالی بیشتری از این روستا به کشت نیشکر مشغول هستند.
وی با اشاره به اینکه اقدامات انجام شده برای احیا و رونق کشت نیشکر در ریکنده تنها به تبلیغات و اطلاع رسانی خلاصه نشده و مسائل فنی در زمینه کشت آن نیز مورد توجه قرار گرفته است، اظهار داشت: هرچند نیشکر گیاه آب دوست است اما مداوم ماندن در آب باعث جذب شوری و املاح زمین می شود که از کیفیت محصول می کاهد.
واگذاری ادامه داد: در کلاس های آموزشی کشاورزان روستا طریقه ارتقای کیفی نیشکر با اجرای آبیاری قطره ای آموزش داده شد و بخش بیشتری از زمین های کشاورزی منطقه از این طریق آبیاری می شود و کیفیت نیشکر نیز افزایش یافته است.
وی با تاکید بر اینکه شکر قرمز تولید ریکنده کیفیت و طعم بسیار خوبی دارد، اظهارداشت:به طوریکه در دی و بهمن به عنوان ماههای استحصال شکر قرمز روستا مملو از جمعیت از شهرها و استان های مختلف برای خرید آن است و حتی بخشی از این محصول به بازارهای عراق نیز ارسال می شود.
رییس شورای اسلامی روستای ریکنده اضافه کرد:برغم کیفیت بالای محصول تولیدی روستا و مشتریانی که از اقصی نقاط کشور در زمان استحصال شکر به روستا می آیند اما حمایت های لازم برای نوسازی و بازسازی کارگاه های فرسوده نیشکر نمی شود.
وی با اشاره به چهاردهمین سفر شهرستانی استاندار مازندران که ۱۵ مرداد ماه در قائمشهر برگزار شد، گفت: در این سفر سید محمود حسینی پور، استاندار مازندران بر تبدیل این منطقه به پشتوانه پایگاه کشت نیشکر و تولید شکر قرمز به عنوان قطب گردشگری تاکید کرد.
واگذاری با اشاره به موضوع تجاری سازی شکر قرمز ریکنده و عرضه در بازارهای مختلف گفت: براساس دستور استاندار مازندران برای این منظور اخذ مجوز در قالب شرکت تعاونی با محوریت دهیاری روستایی در دستور کار قرار گرفت تا از این طرق فرآوری محصولات اولیه شیره شکر و تبدیل آن به شکر قرمز و عرضه به بازارها انجام شود اما سنگ اندازی ها اداری باعث شده تا پیگیری ها در این زمینه به نتیجه نرسد.
وی ادامه داد: با وجود این مشکلات با تهیه طرح توجیهی گردشگری ریکنده براساس شکر قرمز و ارائه آن به فرماندار قائمشهر اقدامات در این زمینه در حال انجام است تا این روستا همانگونه که شکر قرمز آن به عنوان یک میراث ملی ثبت شده است به عنوان قطب گردشگری نیز ثبت شود.
رییس شورای اسلامی روستای ریکنده اعلام کرد:برای این منظور یکی از زمین های ورزشی بلااستفاده روستا به متراژ هفت هزار متر مربع برای کشت نیشکر اختصاص یافته است تا طرح ها وبرنامه های گردشگری در این خصوص اجرا شود.
وی گفت: با پیگیری های انجام شده در ۲ سال اخیر با حمایت های ویژه بنیاد برکت به ۴۵ نفر از کشاورزان و تولیدکنندگان شکر قرمز تسهیلات پرداخت شد که این امر باعث شده تا ۳۰ تا ۴۰ درصد تجهیزات و فضاهای کارگاهی بروزرسانی شد.
واگذاری افزود :با اختصاص این میزان تسهیلات بانکی تجهیزات برخی کارگاهها صنعتی شد و فضای سنتی آنها نیز بهداشتی شده است.
وی ادامه داد : برای دریافت مجوز سیب سلامت از وزارت بهداشت به فضای کارگاهی بزرگ تر با امکانت بهداشتی کاملتر نیاز است برای این منظور به تسهیلات ۲ تا سه میلیارد ریالی نیاز است تا این امر فراهم شود.
به گفته رئیس شورای اسلامی روستای ریکنده پارسال با حمایت فرماندار شهرستان قائمشهر به ۱۰ تا ۱۲ نفر از افراد زیر پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) که به این شغل فعالیت داشتند، تسهیلات پرداخت شد که آنها موفق به بهسازی و مناسب سازی فضای کاری خود شدند.
وی بر زمین نماندن تلاش ها برای احیای و رونق دوباره شکر قرمز در مازندران و به ویژه روستای ریکنده در قائمشهر را منوط به همراهی و حمایت مسوولان در پرداخت تسهیلات کم بهره و نیز تسریع روند اداری انجام کارها دانست.
زمان کشت نیشکر در مازندران اوایل بهار و زمان برداشت آن در دی ماه و قبل از سرمای زمستان است. هم اکنون بازارهای مازندران به ویژه چهارشنبه بازار قائمشهر مملو از تولیدات فرآوری شده این محصول کشاورزی از جمله شکر قرمز است.
