ماجرای افزایش ۲برابری یارانه نقدی با تصمیم کمیسیون تلفیق بودجه مجلس آیا نشانه‌ای از بازگشت مجلس به عصر احمدی‌نژاد نیست؟ منابع پیش‌بینی شده برای پرداخت ۱۴۷هزار میلیارد تومان یارانه نقدی از کجا می‌آید، چه اندازه پایدار خواهد بود و اثر آن بر ناترازی دخل و خرج دولت، کسری بودجه و البته تورم چیست؟
۹۱ هزار تومان در حساب همه
به گزارش استناد نیوز و به نقل از همشهری در تازه‌ترین تصمیم، اعضای کمیسیون تلفیق بودجه مجلس به این نتیجه رسیده‌اند که یارانه نقدی ۴۵هزار و ۵۰۰تومانی باید از سال آینده ۲ برابر و به‌حساب سرپرستان خانوار به ازای هر نفر ۹۱هزار تومان واریز شود. رحیم زارع، سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه با اعلام این خبر می‌گوید: علاوه بر این در سال آینده ۲۰ هزار میلیارد تومان برای افزایش یارانه ۳۵ میلیون نفر اقشار متوسط و ضعیف و ۱۰ هزار میلیارد تومان برای افزایش مستمری مددجویان کمیته امداد و بهزیستی درنظر گرفته شد. وی گفت که دولت در لایحه بودجه، ۷۳ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان برای پرداخت یارانه درنظر گرفته بود که کمیسیون تلفیق آن را به ۱۴۷ هزار میلیارد تومان افزایش داد.
سخنگوی کمیسیون تلفیق اضافه کرد: به موجب مصوبه کمیسیون تلفیق سازمان هدفمندی یارانه‌ها و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مکلف شدند امکان ثبت نام و پرداخت یارانه هدفمندی و همچنین معیشتی و سایر یارانه‌ها را برای کلیه افرادی که ثبت‌نام نکردند، افراد جدید و افرادی که منصرف شدند، فراهم کنند.
زارع همچنین گفت: به موجب مصوبه کمیسیون تلفیق عدم‌ثبت نام یا تأخیر در ثبت نام و عدم‌پرداخت یارانه هدفمندی و یارانه معیشتی و سایر یارانه‌ها تخلف محسوب شده و مسئولیت آن بر‌عهده کلیه مدیران ذیربط است و این تخلف قابل رسیدگی در مراجع ذیصلاح است .به‌گفته وی، براساس مصوبه کمیسیون تلفیق در سال آینده در مجموع ۳۲ هزار میلیارد تومان یارانه تولید در حوزه مسکن، صنعت و معدن، کشاورزی، حوزه گردشگری و دیگر حوزه‌ها برای یارانه سودتسهیلات درنظر گرفته شده است.
پول درشت از کجا می‌آید؟
سؤال مهم اینجاست که مجلس ناگهان این میزان پول را از کجا پیدا کرده که می‌خواهد حدود ۱۰۰هزار میلیارد تومان بیش از رقم پیشنهادی دولت به مردم به‌صورت نقد پول بدهد چرا که به‌نظر می‌رسد اعضای کمیسیون تلفیق از پرداخت یارانه به‌صورت کارت اعتباری منصرف شده و به این نتیجه رسیده‌اند که واریز مستقیم بهتر جواب می‌دهد و مردم را خوشحال‌تر میکند. یک راه این است که مجلس بگوید منابع کمک معیشتی دولت که پس از افزایش قیمت بنزین در آبان سال گذشته به‌حساب ۶۰میلیون نفر واریز شده با یارانه نقدی ۴۵هزار و ۵۰۰تومان تجمیع شود و بقیه این پول را هم مجلس اضافه میکند که نتیجه آن یارانه ترکیبی احمدی‌نژاد، کمک معیشتی روحانی و البته یارانه کوپن الکترونیکی قالیباف خواهد بود.
درحالی‌که انتظار می‌رفت این هفته مجلس وارد بررسی جزئیات لایحه بودجه سال آینده شود، بلاتکلیفی اعضای کمیسیون تلفیق بر سر ارقام کلیدی بودجه ازجمله نرخ ارز و همچنین منابع و مصارف هدفمندی یارانه‌ها باعث شد تا ارجاع گزارش تلفیق به صحن در هفته آینده انجام شود.
مجلس اما تصمیم دارد تا یک برگ برنده جدید رو کند به همین دلیل تصمیم نمایندگان اکثریت اصولگرا این است که دلار ۴۲۰۰ تومانی حذف شود و مابه‌التفاوت آن به‌حساب مردم واریز شود. از نظر دولت این تصمیم باعث خواهد شد که رقم محاسباتی نرخ دلار در بودجه از ۱۱هزار و ۵۰۰تومان دولت به ۱۷هزار و ۵۰۰تومان برسد و حتی ممکن است در کوتاه‌مدت رضایت آنی شهروندان را به همراه داشته باشد، اما به‌دلیل تشدید کسری بودجه دولت و شکننده بودن منابع پرداخت یارانه ۲برابر، تورم باز هم بالاتر برود.
نخستین مخالفت با این تصمیم مجلس را عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی در چند روز قبل اعلام و به صراحت گفت: تعیین نرخ ۱۷ هزار و تومان به‌ازای هر دلار و رسمیت دادن به این نرخ تسعیر ارز در بودجه را با توجه به توفیقات اخیر در صدور نفت و فرآورده‌های نفتی و خنثی کردن تحریم‌های جاری از یک طرف و نیز روند تحولات و احتمال کاهش تحریم‌ها در سال آتی از طرف دیگر، به‌صلاح اقتصاد کشور نمی‌دانم.
بدرقه دلار ۴۲۰۰ تومانی یا استقبال از یارانه تلخ؟
مجلس ادعای دولت مبنی بر اینکه قرار است ارزش محاسباتی دلار در بودجه به بالای ۱۷هزار تومان برسد را رد میکند و می‌گوید: اختیار تصمیم‌گیری درباره نرخ با دولت خواهد بود اما ابهام و پیچیدگی ماجرا این است که مجلس هرچند می‌گوید کاری به نرخ دلار در بودجه ندارد، اما روی ۱۰۰هزار میلیارد تومان بودجه ناشی از حذف دلار ۴۲۰۰تومانی حساب کرده و برای آن خرج تراشیده است. نه محمدباقر قالیباف، در مقام رئیس مجلس و نه الیاس نادران در مقام رئیس کمیسیون تلفیق بودجه حاضر نمی‌شوند بگویند قیمت دلار را در بودجه چند حساب کرده‌اند و رئیس مجلس در آخرین اظهارنظر خود گفته است: تهمت ناروا به مجلس نزنید، مجلس نرخ ارز تعیین نکرده و آن‌قدر نسبت به اقتصاد نادان و ناشی نیستیم که نرخ ارز را تعیین کنیم.
او می‌گوید: نه مجلس و نه دولت هیچ‌کدام قادر نیستند نرخ ارز را تعیین کنند چراکه نرخ ارز نتیجه مدیریت و عملکرد ما در کف بازار است. ما می‌گوییم تفاوت نرخ تسعیر ارز با نرخ آزاد که حجم بسیار زیادی است به حدی که بیشتر از بودجه جاری است، کجا خرج می‌شود؟ او می‌گوید: این مبلغ باید به جیب مردم برود تا مشکلات آنها مرتفع شود و مجلس مصمم است این کار انجام شود.
این مبلغ از کجا می‌آید؟
پرسش بی‌پاسخ همچنان این است که این پولی که مجلس می‌گوید باید به جیب مردم برود از کجا می‌آید؟ نمی‌توان از یک طرف به درستی خواستار حذف دلار ۴۲۰۰ تومانی بود و از طرف دیگر شفاف گفته شود که ۱۰۰هزار میلیارد تومان یارانه نقدی جدید در راه است و در پشت پرده از اینکه قیمت دلار را چند حساب کرده‌اند، پرده‌پوشی کرد؟ حتی اگر نرخ ارز در بازار آزاد کشف قیمت شود، آنچه بانک مرکزی قرار است بابت فروش ارز دولتی به‌حساب خزانه واریز کند، نه نرخ بازار آزاد که معادل ریالی نرخ ارز در بودجه سالانه است که همه ساله هرچند در متن قانون بودجه قید نمی‌شود اما شفافیت بودجه‌ای همه ساله ایجاب کرده که این نرخ اعلام شود.
ابهام جدی‌تر که می‌تواند برخلاف تصور نخست قانونگذاران یارانه نقدی دوبرابر را به یک قهوه تلخ در کام مردم تبدیل کند، این است که پرداخت یارانه نقدی دوبرابر به یک مطالبه دائمی تبدیل خواهد شد و اگر روزی ارز تک‌نرخی شد، دیگر خبری از مابه‌التفاوت نرخ ارز چندنرخی برای ریختن به‌حساب یارانه‌ها نیست و آن روز باید دید برای پر کردن چاه خالی یارانه‌های نقدی قرار است از کجا پول تامین شود.
واریز یارانه نقدی یا تقسیم فقر
پرداخت یارانه‌های پنهان و دارای شائبه رانتی به‌صورت مستقیم به شهروندان جامعه هرچند قابل دفاع و منطقی است، اما بدون اصلاحات جدی در نظام اقتصادی کشور ازجمله استحکام منابع بودجه‌ای دولت، شفاف‌تر شدن دخل و خرج‌ها، حاکم شدن نگاه بلندمدت و حرکت به سمت آزادسازی واقعی اقتصاد تنها باعث کهنه‌تر و مزمن‌تر شدن زخم‌های اقتصاد ایران خواهد شد. داستان آب رفتن یارانه ۴۵هزار و ۵۰۰تومان به ارث رسیده از دولت احمدی‌نژاد در اثر تورم اکنون پیش روی ۸۰میلیون ایرانی است که انتخاب کنند از دولت و مجلس پول بیشتری به‌صورت ماهانه می‌خواهند یا اینکه دوست دارند قدرت خرید آنها دست‌کم در یک برنامه ۱۰ساله حفظ شود و تورم از اقتصاد ایران و سفره مردم رخت بربندد. دادن یارانه نقدی بیشتر حتی تا ۱۰برابر قبل از اجرای اصلاحات عمیق اقتصادی در بلندمدت به فقیرتر شدن مردم می‌انجامد.
سیاست مجلس اما این است که با تقسیم بودجه به جای اصلاح بودجه جلوی تقسیم فقر را بگیرد. سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه می‌گوید: برای هدفمندی یارانه‌ها ۴۳ ردیف در مصارف درنظر گرفته شده که ۱۰ ردیف برای دولت به مبلغ ۷۹ هزار میلیارد تومان درنظر گرفته شده و از ۴۲۹ هزار میلیارد تومان کسر خواهد شد و مبالغ این ردیف‌ها مانند کاهش فقر مطلق در اختیار بهزیستی، کمیته امداد امام‌خمینی، حوزه سلامت، حوزه نان و خرید تضمینی گندم، حوزه‌های فرهنگی، کتب درسی ، افزایش حقوق سربازان، مسکن محرومان، مسکن رزمندگان، صندوق بیمه تامین اجتماعی، حوادث غیرمترقبه، واکسیناسیون دام، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی، حمایت از زنان سرپرست خانوار، حمایت از خانواده زندانیان و دیگر مواردی که
۳۳ مورد است براساس نظر کمیسیون تلفیق و پیشنهادهای دولت قرار خواهد گرفت .
هرچند کمیسیون تلفیق می‌گوید هنوز به جمع‌بندی نهایی نرسیده اما حسینعلی حاجی‌دلیگانی، عضو هیأت رئیسه مجلس پیش‌تر فاش کرده بود که نه‌تنها قرار است یارانه نقدی همه ۹۱هزار تومان شود که یارانه نقدی ۴۸میلیون نفر از اقشار ضعیف جامعه ۱۳۶ هزار تومان و یارانه نقدی ۱۰ میلیون ایرانی که از نظر مالی در شرایط سخت‌تری قرار دارند و جزو طبقات ضعیف جامعه هستند، در هر ماه ۲۲۰ هزار تومان خواهد شد.
