به گزارش استناد نیوز، بازی و سرگرمی در سال های نه چندان دور در جمع کودکان فامیل و دوستان مشترک بود و صدای همهمه و جیغ کودکان آن قدر بلند بود که گاه صدای بزرگان فامیل درمی آمد اما با ورود میهمان ناخوانده اینترنت و فضای گسترده دیجیتالی، اوضاع تغییر کرده و حال صدای بزرگان از سکوت مداوم کودک بلند شده است.
در واقع با گسترش اینترنت و شبکه های اجتماعی، مفاهیم فضا، زمان و فاصله معنی مرسوم و متداول خود را از دست می دهند و جریانات فرهنگی با عبور از مرزهای جغرافیایی در حال جایگزینی فرهنگ سنتی هستند.
از این رو یک نوع ناهمسانی در اصول و رفتارهای فرهنگی در جوامع مختلف پدید آمده زیرا زمانی که عناصر هویت‌ساز مانند دین، زبان، نژاد، قومیت و فرهنگ جایگاه خود را بعنوان شاخص‌های شناخت یک جامعه از دست بدهند، فرد دچار بحران هویت میشود و چون فرهنگ بیگانه را هم نمی‌شناسد، از ظواهر آن تقلید می‌کند.
اینجاست که جهانی شدن فرهنگی معنی پیدا می کند و فرآیندهای فرهنگی در سطح جهانی رقم می خورد تا حدی که برخی عقیده دارند در حقیقت اینترنت فقط یک فناوری نیست، بلکه در نوع خود پدیده ای فرهنگی است.
اینترنت، هویت و فرهنگ نسل جدید سه ضلع تاثیرگذار بر هم
این تغییر فرهنگی بیش از همه در رفتار و منش و اعتقادات جوانان و نوجوانان دیده می شود، آنجا که لحن گفت وگو، واژه های بکار برده شده، اصطلاحات بازی و ارتباطی و بسیاری کنش های اجتماعی آنان چیزی نیست که نسل گذشته بتواند درک کند.
مسعود صادقی کارشناس ارشد ارتباطات درباره این موضوع می گوید: بیشتر کسانی که اینترنت را آسیب‌زننده به فرهنگ می‌دانند، معتقدند که ویژگی در دسترس بودن اینترنت به کاربران اجازه می‌دهد تا هر گونه اطلاعاتی را به هر کس و در هر کجا انتقال دهند و برخی کاربران دیگر نیز کورکورانه آنچه را می‌بینند، تقلید میکنند. چیزی که در بین جوانان و نوجوانان بیش از همه خودنمایی می کند برای مثال رفتار زندگی لاکچری در اینستاگرام از افراد متمول آغاز میشود، مورد مقبولیت عمومی قرار می‌گیرد و کم‌کم اقشار متوسط جامعه آن را پی می‌گیرند و در نتیجه به فرهنگ تبدیل میشود.
وی در گفت وگو با خبرنگار اجتماعی ایرنا با بیان اینکه در حقیقت اینترنت فقط یک فناوری یا ابزار نیست بلکه در نوع خود یک اثر هنری است، یادآور می شود: نباید فراموش کنیم که دنیای مجازی صحنه بی‌همتایی است که در آن همه مردم ورای سن، نژاد و موقعیت اجتماعی، می‌توانند از هم یاد بگیرند و به هم یاد بدهند. مردم را به هم نزدیک می‌کند و محلی برای ظهور اشکال جدید بیان هنر و گسترش دانش است. حرکت‌های انسان‌دوستانه جمعی مثل دیوار مهربانی یا پویش‌های مردمی که با هدف حمایت از آسیب‌دیدگان حوادث طبیعی یا بحران‌های اقتصادی و اجتماعی در اینترنت شکل‌می‌گیرند، می‌توانند به راحتی در کمترین زمان فراگیر شوند.
صادقی تاکید می کند: با این ضریب نفوذ اینترنت، باید بپذیریم که با پیشرفت آینده ما گره خورده است، پس لازم است با پدیده اینترنت هوشیارانه و هدفمند برخورد کنیم.
جلوگیری از دسترسی فرزندان به اینترنت راهکار نیست
در دنیای امروز، تاثیرات فرهنگی و هویتی اینترنت بیش از همه جوانان و نوجوانان را فراگرفته است زیرا شبکه‌های اجتماعی توانسته‌اند مفاهیمی همچون دوست، گفت وگو، خانواده و غیره را با مفهوم و تعریفی جدید و فریبنده جانمایی کنند و تعامل‌ها و دوستی‌هایی را رقم بزنند که هویت، اعتماد به نفس و فرهنگی جدید را پیش روی آنان قرار دهد که گاه از نگاه کارشناسان ارتباطی و روانشناسی عوارضی را همچون خودبزرگ بینی، پرخاشگری و جذب گروه های خاص شدن به دنبال دارد؛ موضوعی که دغدغه امروز و فردای والدین به شمار می رود.
صادقی، در این مورد می گوید: کودکی که به این عوارض اینترنت دچار میشود در جهان واقعی یا آفلاین هم نسبت به این پدیده آسیب‌پذیر است. پس باید کودک را در مقابل این گزندها مقاوم کرد نه اینکه آنان را از این فضا رهاند.
این کارشناس ارشد ارتباطات بر مواجهه هوشیارانه و هدفمند والدین با فرهنگ های نوپدید فضای اینترنت و تاثیر آن بر فرزندان تاکید و خاطرنشان می کند: جلوگیری از دسترسی کودک به اینترنت و دستگاه‌های ارتباطی، پاک کردن صورت مساله است، رویکردی که نه مطلوب است و نه شدنی؛ لازم است پدران و مادران ضمن شناخت جهان نوپدید، درک و دانش خود را از این پدیده افزایش دهند و متناسب با شرایط جدید راهکارهای نوین را بکار بندند.
وی می افزاید: والدین باید شاخص های فرهنگی خود را بازشناسی و مولفه های ارزشمند فرهنگ ایرانی را در جهان نو باز تعریف کنند و مفاهیم سطحی یا تاریخ گذشته را به‌دور از تعصب کنار بگذارند.
صادقی درباره راهکارهای بهره‌گیری مناسب نوجوانان و جوانان از اینترنت و دستگاه‌های ارتباطی یادآور می شود: در این زمینه لازم است پدران و مادران یک اصول رفتاری سنجیده‌ای داشته باشند.
وی خاطرنشان می کند: امکان استفاده از اینترنت اگر در کنار والدین و در محدوده‌های عمومی خانه باشد، گزندها به کمترین میزان می‌رسد. اتاق خواب جای اینترنت نیست. ضمن اینکه امروزه ابزارهای کنترلی مثل نرم افزار کنترل توسط والدین (پرنتال کنترل)، تبلت کودک و نوجوان، امکان نظارت و مدیریت رفتار کودک را به پدران و مادرها می‌دهند.
ابوالفضل محمودی کارشناس فضای مجازی نیز در گفت وگو با خبرنگار اجتماعی ایرنا با تاکید بر اینکه فضای دیجیتال امروزی، روزانه ۳۴ گیگابایت اطلاعات به مغز ما می‌رساند، تصریح می کند: در این شرایط لازم است به فرزندان خود بیاموزیم که چگونه تمرکز خود را مدیریت کنند.
این کارشناس فضای مجازی در ادامه این گفت وگو، به وظایف اولیای خانه و مدرسه در ایجاد انگیزه حفظ تمرکز در کودکان و نوجوانان اشاره کرده و می افزاید: باید عوامل حواس پرتی را به کمترین میزان ممکن رساند و کودک را ترغیب کرد که در هنگام انجام تکلیف یا انجام وظایف خود، آفلاین باشد. در خانه مکان‌های بدون موبایل و تبلت ایجاد کنید مانند اتاق خواب یا میز غذاخوری. در واقع با استفاده از برنامه‌هایی مثل مدیریت تبلت، برنامه‌ها و تکالیف آموزشی را بطور منظم و مدیریت شده برای کودک تعیین کنید تا بتواند از هر برنامه، تنها در زمان تعیین شده استفاده کند. با همین ابزارهای کنترل‌گر، وب‌سایت‌ها و هشدارهای غیر ضروری را از کار بیاندازید.
محمودی به والدین توصیه می کند: بگذارید فرزندتان ببیند که در هنگام انجام کار یا زمانی را که با خانواده سپری می‌کنید، گوشی خود را کنار می‌گذارید یا در هنگام رانندگی از گوشی استفاده نمی‌کنید. کودک به عمل شما بیشتر توجه می‌کند تا نصیحت‌های شما!
